De historie van Bisschopswey, Custwijc en Ondanc

Driebruggen heeft een eeuwenoude historie. Het was gelegen in de streken Bischopswey, Custwijc en Ondanc, nu beter bekend onder de naam ‘Lange Ruige Weide’.

Driebruggen viel onder het bewind van de bisschop (vandaar ‘Bisschopswey’) en later onder dat van de keizer van het Heilige Roomse Rijk. Pas in 1820 kwam het onder het bestuur van Zuid-Holland. Het plaatsje zelf werd gevormd rond een van de bruggen over de Dubbele Wiericke en langs de Kerkweg.

In het historische tijdschrift ‘Heemtijdinghe’ nummer 51 heeft W.R.C. Alkemade een verhaal over de historie van Driebruggen geschreven, waarop dit artikel is gebaseerd.

Schouten en schepenen

Het gerecht waarvan Driebruggen de kernplaats was, heette Lange Ruige Weide. Ook hier waren de schout en de schepenen degenen die het bestuur vormden. Drie van de zeven schepenen kwamen uit de polder Lange Weide, drie uit de polder Ruige Weide en één uit het dorp Driebruggen. Men vergaderde hier waarschijnlijk ook in herbergen. Pas in 1928 werd er een gemeentehuis gebouwd voor Lange Ruige Weide.

Er was veel bestuurlijk contact met Waarder, zowel op ambtelijke als kerkelijk gebied. De kosten van het beheer van de oude kerk in Waarder, de armenzorg en de kerkelijke functies werden tussen beide dorpen gedeeld. Men deelde met Papekop en Hekendorp een secretarie.

Als verschil met de andere plaatsen in de omgeving woonde de schout hier niet binnen de gemeente. Alkemade schrijft: ‘Lange Ruige Weide was lange tijd een lucratieve nevenfunctie voor Utrechtse, Oudewaterse of Montvoortse notarissen.’ Ook kon Lange Ruige Weide op veel belangstelling van notarissen rekenen waar het ambachtelijke rechten betrof. ‘Deze rechten betekenden dat men zeggenschap had over het benoeming van functionarissen zoals predikanten en onderwijzers.’ In een eerder Verhaal uit het Archief zagen we dit ook in Bodegraven, waar de schout ruzie kreeg met het kerkbestuur over de benoeming van een onderwijzer.

Wie zingt het beste psalmen?

Ook in Driebruggen had de schout grote invloed bij de benoeming van een nieuwe schoolmeester. In het boek ‘Tien eeuwen in Rijn en Gouwe’ staat hierover een mooi verhaal van archivaris Alkemade: in 1785 ging de schoolmeester in Driebruggen na 45 jaar trouwe dienst met pensioen. Schout Arien Vermij liet een advertentie plaatsen in de gebruikelijke kranten, waarop veel respons kwam. Het waren allemaal zogenaamde ‘ondermeesters’, die in het kleine schooltje een mooie opstap zagen naar een glanzende carrière in een groter dorp.

In overleg met de heer van Lange Ruige Weide, Hermanus de Vries, besloot de schout om vijf kandidaten uit te nodigen en hen een vergelijkend examen af te nemen in de Rechtkamer in de herberg van Driebruggen. De sollicitanten moesten allen een briefje trekken waarop een tekst en een psalm stonden die ze moesten lezen en zingen. Schoolmeesters hadden namelijk ook als taak om in de plaatselijke kerk voor te lezen uit de Bijbel en om de psalmen voor te zingen. Ook was er aandacht voor de kunde om kinderen te onderwijzen; men moest een stukje schrijven en zeven sommetjes oplossen. Het resultaat van dit examen viel echter niet mee, zoals bleek uit de brief die de schout na afloop aan de ambachtsheer stuurde.

De eerste kandidaat zong en las te zacht en maakte maar één som. Anderen zongen wel goed, maar maakten te weinig sommen. Weer een ander kon niet één som oplossen. Uiteindelijk bleven de beste zangers en de beste rekenaars over. 

Omdat Driebruggen geen eigen kerk had en men in Waarder kerkte, waar al een schoolmeester was die ook kon zingen, werd gekozen voor de kandidaat die het beste kon rekenen. Zo besloten de schout en schepenen voor een rekenaar die zij bovendien nog kenden uit Oudewater.

Nieuwe gemeente

Lange tijd waren de kleine gemeenten binnen huidig Bodegraven-Reeuwijk zelfstandig, ondanks diverse pogingen om ze samen te voegen. Pas in 1964, toen in alle dorpen van Bodegraven-Reeuwijk de grenzen op de schop gingen, werd dat ook bij Lange Ruige Weide gedaan.

Lange Ruige Weide, Waarder, Hekendorp als Papekop werden samengevoegd tot één gemeente. De gemeente kreeg de naam ‘Driebruggen’ en werd daarbij ook het administratieve en bestuurlijke centrum. Het was geen groot succes, daarom werd de fusie in 1988 al opgeheven, waarbij het dorp Driebruggen bestuurlijk naar Reeuwijk ging en later deel werd van Bodegraven-Reeuwijk. Hekendorp en Papekop werden ingedeeld bij Oudewater.