Verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog

BODEGRAVEN-REEUWIJK - Het landelijk thema bij de herdenking van de Tweede Wereldoorlog is: Het verzet. In dit verhaal kijken wij ook terug op het verzet in onze gemeente.

door Cock Karssen

In het blad Heemtijdinghe van december 2005 heeft Hester van Eerden indertijd een uitgebreid artikel geschreven over het verzet in Bodegraven. Zij schrijft: “In zijn krant Het Bodegraafsch Nieuws en Advertentieblad, kon Cor Karssen, na mei 1940, natuurlijk geen kwaad over de Duitsers schrijven, maar hij was ook niet van plan om de Duitsers naar de mond te praten. Hij bezat de gave om overzichten van het buitenlandse nieuws, dat op Duitse gegevens berustte, zo te schrijven dat er tussen de regels door van alles over de geallieerden te lezen was. Ook werd de NSB vaak openlijk bekritiseerd, tot grote ergernis van de NSB kringleider. Toen het Departement voor Volksvoorlichting werd opgericht, werd de redacteur dan ook tweemaal op het matje geroepen en gewaarschuwd dat hij moest stoppen met zijn manier van schrijven. Uiteindelijk werd Het Bodegravensch Nieuws en Advertentieblad verboden. Terwijl de legale pers zo verdween, kwam er steeds meer behoefte aan illegaal nieuws. In Bodegraven verscheen in oktober 1944 De Kroniek, een illegaal krantje uit Leiden. Na Dolle Dinsdag besloot Karssen dat hij, omdat de verbindingen slecht werden, het krantje zelf zou gaan schrijven.”

“Samen met onderwijzer J. Oppe en M. Scheer als ‘drukker’ wisten zij via een kristalontvanger het nieuws ‘s nachts op te vangen en op stencil te zetten waarna het door een groot aantal koeriers en koeriersters stiekem werd verspreid in Bodegraven en omgeving. Aan het eind was de oplage 2000 stuks per dag! (zie nummer van 26 maart 1945) Na diverse overvallen werd het krantje met hulp van Van der Linden en van Ommeren in Nieuwerbrug vervaardigd. Het Bodegraafse verzet was niet groot van omvang, hele families waren bij het verzet betrokken, en als je met mensen uit Bodegraven over het verzet spreekt, komen steeds dezelfde namen naar voren. Vooral Bakker, Edelman, Burggraaf, Van Loo, Van Leeuwen, Karssen en Vonk worden met regelmaat genoemd. Vaak vervulden deze verzetsmensen verscheidene taken en waren bij diverse takken van het verzet betrokken. G. van Leeuwen was bijvoorbeeld betrokken bij de LO en zorgde voor het plaatsen van onderduikers, hij beheerde ook de financiën van het verzet en werd later commandant van de plaatselijke bewakingstroepen. Ook Karssen was bij diverse zaken betrokken zoals de OD de LO en vooral bij de illegale pers.”

Tot zover het verhaal van Hester. Karssen werd in mei 1942 uit huis gehaald en 9 maanden lang met een groot aantal andere Nederlanders als gijzelaar opgesloten in een klooster in Sint Michielsgestel. In Bodegraven begon men al in 1941 incidenteel met het geven van onderdak aan onderduikers. Via particuliere adressen wist men veel mensen onder te brengen. In de loop van 1942 werd een plaatselijk contact gevormd, dat de hulp aan de onderduikers ging organiseren. Later werd dit de Landelijke hulp aan Onderduikers genoemd (L.O.). Deze plaatselijke L.O. bestond uit vijf mensen, van wie twee ambtenaren van het gemeentehuis, de heren J.G. Breekveld en J.H.J. van Loo.

In samenwerking met het hoofd van de distributiedienst, P.B. Bakker, hebben zij vele honderden mensen aan valse persoonsbewijzen, Ausweisen, stamkaarten en distributiebonnen geholpen. In Reeuwijk was het verzet voor een groot deel in Reeuwijk-Dorp te vinden. Kaashandelaar TH. (Dirk) Vergeer was hier de motor van de verzetsactiviteiten in de L.O. Eén van zijn eerste activiteiten in april 1943 was het laten onderduiken van zeven jonge mannen die niet in Duitsland wilden werken. Samen met wachtmeester J.F. van Daalen en ambtenaar Van Leeuwen verzorgden zij behalve voor onderduikadressen ook voor valse bonkaarten en persoonsbewijzen voor de onderduikers. Aan de Platteweg was boer A. Streefland de man die met hen meewerkte. Dirk Vergeer ontpopte zich als de leider van de L.O. groep en had ook contacten met de omliggende L.O. groepen. Zijn huis werd een belangrijk trefpunt, ook wel ‘de onderduikbeurs’ genoemd. De streek De Meije was door de afgelegen ligging zeer geschikt om onder te duiken. Belangrijk werk hier werd gedaan door Frank Habold, bakker Van der Poel en kapelaan Van Paasen. Ook waren hier twee ploegen actief bij de illegale wapendroppings. Dit gebeurde ook in het gebied van Reeuwijk en Boskoop. Helaas werden vier leden van een Zwammerdamse ploeg na een foutieve dropping gepakt en gefusilleerd. Naast al deze illegale daden was er ook een groot aantal meisjes actief als koeriersters en werd er hulp verleend aan vliegers die waren neergestort.