Het verschil in rietgroei tussen het wel en niet omgaasde gedeelte is duidelijk zichtbaar.
Het verschil in rietgroei tussen het wel en niet omgaasde gedeelte is duidelijk zichtbaar.

Muskusrat grote veroorzaker van verdwijnen waterriet

Algemeen

Bodegraven-Reeuwijk - Het verdwijnen van waterriet in de Reeuwijkse Plassen is al jaren een grote bron van zorg. Vitale rietkragen zijn niet alleen een belangrijk biotoop voor vissen en rietvogels zoals de grote karekiet, maar zorgen ook voor een afdoende bescherming van de achterliggende oevers en een mooi landschapsbeeld. Door het verdwijnen van waterriet - mede door de aanwezigheid van muskusratten - is veel afslag ontstaan.

Er is veel geïnvesteerd in de aanleg van natuurvriendelijke oevers. Het herstel van de oeverbegroeiing verloopt op veel plekken echter moeizaam. Als grote boosdoener voor het verdwijnen van waterriet wordt de slechte waterkwaliteit gezien, maar wetenschappelijk onderzoek op het Natuurgoed Van der Burg tussen de Achterwetering en de plas Kalverbroek heeft aangetoond dat de muskusrat in dit proces een cruciale factor vormt door de grote vraatactiviteiten van het dier.

Ecologisch paradijs

Sinds de aankoop van 2½ hectare eilanden en 1 hectare water in 2007 hebben Peter en Lineke van der Burg duizenden uren besteed aan het onderhoud van het Natuurgoed. Na de aankoop hebben zij het beheer voortgezet dat tot die tijd door het IVN werd uitgevoerd op basis van een beheerplan van Watersnip Advies. Het gebied is een waar ecologisch paradijs met bosschages, verlandingszones en schrale graslandjes. Op één van de eerste mooie lentedagen -met op de achtergrond het geluid van de zo juist teruggekeerde koekoek - vertelt Peter al varend rond het Natuurgoed dat het bij de aankoop meteen duidelijk was dat de sterke teruggang van de oeverbegroeiing tot een probleem zou gaan leiden. "Gezien de vraatsporen gingen onze gedachten meteen uit naar de invloed van de muskusrat, die op dat moment in het plassengebied nog maar mondjesmaat werd bestreden. Wij hebben vele uren, ook in de nacht, besteed aan het observeren en zagen dat zij grote hoeveelheden jonge planten afvraten, terwijl zij er relatief weinig van aten. Wij stelden ook wel vraat van ganzen vast, maar dat leek toch minder nadelig te zijn."

Gaas

"De observaties waren voor mij een eyeopener en ik wilde daar wel eens meer van weten. Inmiddels begon Rijnland met de aanleg van natuurvriendelijke oevers, ook op ons terrein. De projectleiding meende dat door de beschermde oever er uitgroei van riet naar buiten zou plaatsvinden, maar niets bleek minder waar. Na een paar jaar waren de vooroevers nog helemaal leeg. Ieder sprietje dat opkwam, werd weggegeten. Ik heb toen een stuk oever met gaas afgezet zodat de muskusratten er niet bij konden komen. Al snel bleek dat oeverplanten als riet, grote egelskop en lisdodde zich snel herstelden. Ik heb mijn ervaringen toen doorgegeven, maar ik kreeg de indruk dat de ernst van de muskusrattenschade niet echt werd meegenomen in de planvorming. Voor mij was dat reden om contact te zoeken met de Goudse ecoloog prof. dr. ir. Jan Vermaat. Gezamenlijk zijn wij er toen in geslaagd een wetenschappelijk verantwoorde proef op te zetten die meer zicht kan geven op de effecten van de muskusrat op de (voor)oeverbegroeiing."

Bewijs

De ontwikkelingen die Peter al in zijn eerste bescheiden proef had vastgesteld, werden bevestigd in het uitgebreide onderzoek. "Wij hebben door dit onderzoek onomstotelijk kunnen aantonen dat het herstel van rietoevers in de plas alleen maar mogelijk is als de percelen worden omgaasd of de muskusratten (veel) intensiever worden bestreden. 

Binnen het gaas groeit het riet prima, daarbuiten lukt het de plant echter niet om tot uitbreiding te komen. Mijn overtuiging is dat het dier door de jaren heen ook een grote bijdrage heeft geleverd aan de achteruitgang van de bestaande rietoevers. Het onderzoek naar de schade van het dier is kennelijk vooral gericht op de invloed op onze waterkeringen en de schade aan de natuur is schromelijk onderschat. Ook is te eenzijdig de slechte waterkwaliteit als oorzaak van de achteruitgang aangewezen." Wetenschappelijk gezien is er op het onderzoek weinig af te dingen. Inmiddels hebben het toonaangevende tijdschrift De Levende Natuur en een gerenommeerd Engels vakblad de resultaten van het onderzoek gepubliceerd.

Intensivering muskusrattenbestrijding

Het onderzoek heeft er ook toe geleid dat betrokken organisaties als het Hoogheemraadschap van Rijnland en de Dienst Muskusrattenbestrijding op bezoek zijn geweest en dat de vangst van muskusratten in het plassengebied is geïntensiveerd. Peter hoopt dat dat zo blijft. "In mijn ogen moet de muskusrat tot een absoluut minimum worden teruggebracht. Dat zal tijd en geld kosten, maar anderzijds ook rendement opleveren doordat de miljoenen euro's die in natuurvriendelijke oevers zijn gestoken beter tot hun recht gaan komen. Ik hoop, samen met de wetenschappers, dat dit onderzoek ook landelijk voldoende aandacht zal krijgen bij de maatregelen die overal genomen worden om oevers en eilanden te beschermen."

De publicatie van het onderzoek is verkrijgbaar door bestelling van het septembernummer 2017 van De Levende Natuur (www.delevendenatuur.nl).

Tekst en beeld: Bert Verver

Advertentie

Categorieën