"Ik ben geen Don Quichot, ik ga liever het gesprek aan"

Na vijftien jaar vrijwilligerswerk als voorzitter van de Vereniging voor Watereigenaren en Rechthebbende gebruikers (VWR) neemt Chris Buitelaar afscheid. "Vijftien is een mooi getal om het af te sluiten. Ik zou het best langer kunnen doen, maar het is tijd voor verjonging en vernieuwing." Kijk op Bodegraven-Reeuwijk blikt met hem terug op zijn pad naar het voorzitterschap.

Chris Buitelaar strijkt met zijn hand over zijn eettafel. "Hier hebben we vele gesprekken gevoerd. Deze tafel heeft veel meegemaakt." Hij glimlacht. "Maar laten we bij het begin beginnen: wie is Chris Buitelaar?" Chris is geboren aan de Platteweg in Sluipwijk als jongste van twaalf kinderen. Zijn vader had naast een schildersbedrijf ook een stuk grond waarop hij een botenberging beheerde. Chris is dus echt opgegroeid aan en met de Reeuwijkse Plassen. "Op mijn twaalfde kreeg ik een kano en op mijn zestiende een opgeknapte zeilboot, waarmee ik over de plassen zwierf naar overal en nergens. Ik werd gepakt door de natuur en de rust van de achterste plassen. Ik heb zelfs nog in levende lijve een roerdomp en een grote karekiet gezien," vertelt hij.

Nadat zijn vader was overleden en diens stuk grond was verkocht, miste Chris al gauw een mogelijkheid om aan het water te verblijven. Hij kocht een stuk grond aan de Plas 's-Gravenkoop: een stuk weiland en ongeveer hondervijftig vierkante meter water. "Ik heb dat toen gekocht uit een passie om toch aan die plassen te kunnen zitten. Het was eigenlijk een vreemde aankoop, want ik mocht er helemaal niks. De gemeente had dat bepaald: er mocht geen huisje aanwezig zijn, geen boot, niet eens een vaste stoel en tafel." Chris en zijn vrouw vonden het niet erg. "Wij waren allang blij dat we aan de plassen zaten. Een paar boomstammen gebruikten we als stoel en tafel en als we wilden varen, brachten we gewoon een kano of rubberbootje mee."

Plas 's-Gravenkoop

Dit eigen stukje grond is de aanleiding geweest dat Chris in de wereld van watereigenaren verzeild is geraakt. "Aan de overkant van de plas woonde meneer Van der Lee (sr.). Het was een man die veel om de natuur van plassen gaf en ook ferm op zijn strepen kon staan als het over zijn eigendom ging. Op een gegeven moment kwam de NAM plofproeven doen om te zien of er gas in de bodem van de plassen zat. Die heeft Van der Lee tierend van zijn grond en water weggejaagd. Als ze iets wilden doen, hadden die toestemming van de grondeigenaar nodig!" Chris grinnikt. "Het was ook Van der Lee die een gepassioneerd verhaald hield dat hij de natuur van de plassen wilde beschermen. Daarom wilde hij de hele 's-Gravenkoopse Plas volledig afsluiten voor vaarverkeer."

Chris was geraakt door het betoog, maar een volledige afsluiting ging hem te ver. Zolang recreatie op een nette manier gebeurde, moest iedereen van de plassen kunnen genieten. "Ik kan heel slecht tegen het gevoel dat mij of iemand anders onrecht wordt aangedaan, maar ik ben geen Don Quichot die met getrokken zwaard de strijd in gaat. Ik ga liever het gesprek aan en probeer van binnenuit iets te veranderen."

Chris stelde voor om een vereniging op te richten. "Daar heb ik de pest aan. Die gaat mij vertellen wat ik moet doen," was de eerste reactie van Van der Lee. Gelukkig kwam hij daar de volgende dag op terug. Chris werd secretaris van de nieuwe vereniging Natuurbehoud Plas 's-Gravenkoop. "In de praktijk regelde ik bijna alles. Een van onze eerste actiepunten was het afsluiten van de Kerfwetering om de karekieten te beschermen. Dat was het moment dat we de gemeente tegenkwamen." Toenmalig burgemeester Verstoep riep ons op het matje, maar Van der Lee ging er met gestrekt been in: "Het is mijn eigendom, dus ik doe wat ik wil." Het compromis werd om de Kerfwetering alleen in het broedseizoen van de karekiet af te sluiten.

Watereigenaren

Er waren op dat moment al twee andere verenigingen voor eigenaren van plassengrond: de Vereniging voor Watereigenaren en Rechthebbende gebruikers (VWR) en De Sluipwijkse Plassen. Burgemeester Verstoep en wethouder Henk van der Smit stelden de verenigingen voor gezamenlijk aan tafel te gaan zitten in het Overleg Platform Toekomst Reeuwijkse Plassen (OTRP). Haar vraag was simpel: "Wat willen jullie nou eigenlijk?" Chris is opgestaan en zette de eerste woorden op een whiteboard: "Ik heb toen voorgesteld een convenant op te richten met drie speerpunten: eigendom, natuur en net gebruik van het gebied."

Vooral het eerste punt, eigendom, was in het begin onderdeel van discussie. Hoe openbaar waren de plassen en wie had het recht om iets op die grond te doen? "Uiteindelijk hebben we met de gemeente in een notariële akte afgesproken dat we er niet meer over zouden strijden. Geen van de partijen wilde er een rechtszaak van maken vanwege het risico dat ze zelf de pineut waren. Daarom is het altijd schipperen tussen vrij gebruik en eigendomsrechten."

Onderhandelen

In 2003, Chris zat toen al 14 jaar in het bestuur van Natuurbehoud plas 's-Gravenkoop, vroeg de VWR of hij wilde overstappen en hun voorzitter wilde worden. "VWR was en is verreweg de grootste vereniging en ik dacht, als ik echt iets wil betekenen, levert mijn inzet daar het meest op."

Als voorzitter is Chris direct aan de slag gegaan met de reputatie van de VWR. De vereniging had de naam zich op niet al te tactische wijze hard op te stellen in onderhandelingen en dat riep weerstand op. Chris was meer van de zachte hand, hoewel hij de confrontatie niet schuwde. "Er kwam een nieuwe burgemeester, Elzinga, en die heb ik gelijk een puntenplan en politiek appèl voor de kiezen gegeven. Hij was ook uitgenodigd op ons 25-jarig jubileumfeest, waar ik de slogan lanceerde: 'VWR wil vlechten waar het kan, maar zal vechten als het niet anders kan.' Dat was een toenadering én een waarschuwing."

De eerste reactie van de burgemeester was precies niet waar Chris op hoopte. "Hij zei: 'We willen wel helpen, maar dan moeten jullie doen wat wij willen.' Daar ging ik gelijk tegenin. De gemeente had publieke belangen, maar wij waren eigenaren met eigendomsrechten. We moesten samen beslissingen maken. Hierna is de verstandhouding flink verbeterd."

Volgens Chris ontstaat de wrijving met de gemeente vooral als een nieuwe burgemeester of wethouder zijn intrede doet. "Die kent de lange onderhandelingshistorie niet en weet niet dat de huidige eigendomsafspraken de boel in evenwicht houden."

Ook heeft de gemeente soms een verkeerd beeld van de watereigenaren. "Veel van de verenigingsleden zijn kleine eigenaren met een kleine beurs. Het zijn niet alleen de stereotype eigenaren met een groot pand en boot aan het water. Het zijn juist liefhebbers van de natuur wiens familie het land vroeger in bezit had als tuinder of veenboer."

Vergadertijger

"Ik heb me vijftien jaar lang tien tot dertig uur per week ingezet voor deVWR," vertelt Chris. Een groot deel van die tijd bestaat uit overleggen. "Dat doe ik graag, ik word wel een 'vergadertijger' genoemd."

Toch is het nu tijd om te stoppen. "Ik zou het eerst zes jaar doen, toen negen, toen twaalf. Vijftien is een mooi getal om het echt af te sluiten. Ik zou het best nog langer kunnen doen, maar het is tijd voor vernieuwing en verjonging."

Voor Chris' opvolger liggen al een paar mooie taken klaar. "Hij of zij kan het beste beginnen bij de wortels van de vereniging: waar stond de VWR ooit voor, wat is daarvan bereikt en wat zijn de actuele prioriteiten? Hij zal bijvoorbeeld meer en jonge leden moeten aantrekken, bestaande afspraken moeten consolideren en een visie moeten ontwikkelen op hoe de Plassen er over 10-20 jaar uitzien. Niemand kan de toekomst voorspellen, maar we moeten toch een poging wagen."

Gaat Chris nu zelf rustig op zijn stukje grond zitten rusten? "Nee, ik ben alweer de voorzitter van een nieuwe vereniging: De Reeuwijkse Plassen. Ik kan het niet laten. Door een administratieve kronkel bij de gemeente zijn wij watereigenaren bij alle ondernemers van Bodegraven-Reeuwijk in Ons Fonds terechtgekomen. Onze afdracht is alleen nooit georganiseerd, dus verdwijnt ons geld in het gemeentebrede fonds in plaats van dat het uitgegeven wordt aan het beheer van de Plassen. Dat kan ik niet laten gebeuren!"

Tekst: Key Tengeler