"De Cohortus is museum, bijeenkomstruimte én overdekte marktplaats''

Bodegraven - In Bodegraven wordt het Romeinse verleden levend gehouden door de Hortus Populus. Daar verrijst tussen de bieten en courgettes een antieke barak: de CoHortus.

Stap op de trein in Leiden en rijd naar het oosten. Elk station dat je tegenkomt, ligt daar al tweeduizend jaar. De Romeinen bouwden forten langs de Rijn in Leiden, Bodegraven, Woerden en Utrecht. Deze 'castella' verdedigden de noordgrens van het Romeinse Rijk, de limes. Ook in Bodegraven stond zo'n castellum.

Toen Stichting Duurzaam Bodegraven-Reeuwijk voor haar lokale voedselmarkt een plek kreeg toegewezen aan het Limespad, wilde voorzitter Esther van den Bor hier iets mee doen. "Het was een haakje om aan te sluiten bij onze maatschappelijke omgeving. Bovendien hing het idee om een Romeinse barak na te bouwen al bij de gemeente in de lucht en wij hadden er de perfecte plek voor." Het bouwsel moet een multifunctionele plek worden: "We hebben behoefte aan een onderkomen om workshops te geven, voor de regen te schuilen, groente uit te stallen, etc. De CoHortus wordt een museum én bijeenkomstruimte én overdekte marktplaats."

Archeologische projectie
Gert Jacob de Graaf is de architect van de CoHortus. Hij legt uit wat precies de link is met het castellum dat in het centrum van Bodegraven nog onder de grond zit: "Daar zijn de hoofdpoort en vloeren van een soldatenbarak gevonden. Omdat een Romeins fort vaste afmetingen heeft, weten we hoe het hele fort er moet hebben uitgezien en waar het heeft gestaan: toevallig precies in de richting van de Hortus Populus. Daar trekken we nu de 'oude muren' uit de grond. We hebben het fort met de barak als het ware een kilometer verderop archeologisch geprojecteerd."

Gert Jacob heeft zich hiervoor flink verdiept in de Romeinse architectuur. "In het castellum leefden 480 soldaten in zes lange barakken, verdeeld in tien 'appartementjes' voor acht personen. Die moesten leven met drie stapelbedden, zodat er altijd twee op wacht stonden. Eén zo'n appartementje bouwen we naar Romeinse voorbeelden na."

Voor de fundering gebruikten de bouwers houten balken die als puzzelstukken in elkaar haken, waardoor schroeven in principe overbodig zijn. Drie van de buitenmuren worden gemetseld met leemstenen van een Romeinse voet lang en de binnenmuren worden van leem. Het dak, met hergebruikte dakpannen erop, zal in een punt lopen zoals een Romeinse tempel. "In een hoek van 18 graden," stipt Ger Jacob aan.

Romeinse stijl
Naast dit museale appartement komt een overkapping te staan die vooral functioneel is voor de Hortus Populus. De Romeinse stijl wordt echter niet vergeten. "Ook voor de overkapping gebruiken we de afmetingen van een soldatenbarak. De overkapping wordt een overdekt 'forum' voor de groenteverkoop van de Hortus Populus met een terras en vuurplaats," legt Gert Jacob uit. Esther vult hem aan: "Tussen de nieuwbouw en oudbouw loopt een overdekt 'praatstraatje', een spatium conversantibus. Die hadden ze in de Romeinse castella ook. Bij ons wordt het een soort olifantenpaadje tussen de tuinen."

Een van de uiteinden van het paadje komt uit bij de 'Romeinse tuin'. Ook deze tuin heeft een Romeins ontwerp: strakke rechte paden maken van de perkjes een schaakbord. "In samenwerking met de Ark van de Smaak planten we in deze tuin verdwijnende groenten en kruiden," vertelt Esther. "Dat zijn onder andere oude granen en kruiden die populair waren in de Romeinse keuken, zoals duivelsdrek." Op de perkbordjes staan de Latijnse namen. We staan even stil bij de 'soldatenboon'. "De tekening op deze bonen doet denken aan een voetsoldaat. Die kan natuurlijk niet ontbreken bij deze barak!"

Serie over de Rijn
Als een slagader stroomt de Rijn door Nederland. De rivier vertakt zich in kanalen, weteringen en slootjes, de haarvaten van het landschap. Maar wat de rivier voor het land en de samenleving betekent, bevindt zich 'onder de oppervlakte'. In een serie van vier artikelen wordt de historische en moderne functie van de rivier belicht.