Starten met cruciale aanpak bodemdaling

Regio - De bodemdaling in het Groene Hart is geen nieuw fenomeen: het proces is al eeuwen gaande. Om landbouw mogelijk te maken, werd het land ontwaterd en kwam het veen droog te liggen, waarbij het veen langzaam 'opbrandt' als het in aanraking komt met zuurstof. Hierdoor komt CO₂ vrij, klinkt het veen in en daalt de bodem. De laatste decennia gaat de bodemdaling extra snel als gevolg van menselijk handelen. Via de Regio Deal Bodemdaling Groene Hart wordt een pakket aan maatregelen ontwikkeld om deze bodemdaling te vertragen of zo mogelijk te stoppen. Ook in Bodegraven-Reeuwijk zal sprake zijn van pilotprojecten, aldus Gouds wethouder Hilde Niezen.

De Goudse wethouder Hilde Niezen is bestuurlijk trekker van de Regio Deal Bodemdaling Groene Hart, een samenwerking tussen rijksoverheid en acht overheden uit de regio: Alphen aan den Rijn, Gouda, Woerden, provincie Zuid-Holland, provincie Utrecht en de hoogheemraadschappen van Rijnland, De Stichtse Rijnlanden en Schieland en de Krimpenerwaard. Gezamenlijk investeren zij 20 miljoen euro in de aanpak van de bodemproblematiek en de toekomst van het Groene Hart. Hilde Niezen: "Er is al veel onderzoek gedaan naar bodemdaling en er zijn al diverse oplossingen die worden ingezet, maar het maakt onze regio en Nederland steeds kwetsbaarder. In stedelijk gebied zijn de kosten voor onderhoud aan riolering en wegen hoog, er is kans op schade aan cultuurhistorisch erfgoed, agrariërs krijgen te maken met natte en onbruikbare percelen en de CO₂-uitstoot neemt toe. Daarom is het cruciaal dat we de bodemdaling aanpakken."

Bewustzijn bij inwoners

Waar inwoners de afgelopen decennia natuurlijk wel de ophogingen in hun woonwijk zagen plaatsvinden, bleef het fenomeen bodemdaling toch een beetje een 'ver van mijn bed show'. Maar dat gaat veranderen. Hilde Niezen: "Inwoners ervaren nu de overlast. Ze zien bijvoorbeeld dat woningen vochtige muren krijgen, water in kelders komt te staan en zelfs schade aan funderingen ontstaat."

Bij sommige boeren was dat besef er al, want zij zagen hun landbouwgebieden vernatten en keken al naar maatregelen. Andere boeren ervaren nu nog weinig overlast, maar ook daar is nog een slag te maken. De Regio Deal doet daar een schepje bovenop. "Het mooie hiervan is dat we met de rijksoverheid een essentiële partner aan boord krijgen. Niet alleen vanwege de financiële ondersteuning, maar ook om het onderwerp op de kaart te zetten en belemmerende wet- en regelgeving aan te passen. Belangrijk is ook dat de waterschappen meedoen, net als kennisinstituten en gemeenten uit het Groene Hart. We kunnen over en weer veel van elkaar leren."

Voor Niezen is het belangrijk dat de papieren werkelijkheid wordt ingeruild voor (lokale) pilotprojecten. "Die gaan er dankzij de Regio Deal komen, zowel op stedelijk als agrarisch gebied. We moeten aan de slag met bodemdaling en zaken uitproberen. Het is niet erg als iets niet lukt, ook daar leer je van."

Gaat over Nederland

Het idee dat bodemdaling alleen over de agrariërs gaat, wijst Hilde Niezen naar het rijk der fabelen: "Bodemdaling gaat ons allemaal aan. Het gaat over Nederland. Ons landschap, onze steden en dorpen, onze historische gebouwen, de woningen en bedrijven van alle inwoners. De kosten van bodemdaling worden door het Planbureau voor de Leefomgeving becijferd op miljarden euro's. Met de pilotprojecten kunnen wij de problematiek van bodemdaling beter onder de knie krijgen."

Er zullen bovendien ingrijpende keuzes moeten worden gemaakt voor het Groene Hart. "Die gaan impact hebben op het landschap. Mogelijk hebben we meer drasplas gebieden nodig of meer landerijen met olifantsgras of andere natte teelten. Alles is mogelijk. We moeten als inwoners en besturen wel zelf aangeven wat we willen en wat we daaraan gaan doen."

In november wordt de Regio Deal Bodemdaling Groene Hart officieel ondertekend in aanwezigheid van de betrokken minister(s). Daarna wordt meer bekend over de pilotprojecten die gaan starten, ook in Bodegraven-Reeuwijk.

Tekst en beeld: Paul Engels

Levenscyclusbenadering

Er wordt al op diverse terreinen geëxperimenteerd met innovatieve methoden als antwoord op de bodemdaling. Zo is er extra aandacht bij het aanleggen van wegen, is gestart met onderwaterdrainage in de landbouwsector en zijn er pilots met nieuwe teelten zoals lisdodde en vlaswol als duurzame bouwmaterialen en cranberries als alternatieve voedselteelt. Hilde Niezen: "Ik zie veel kansen voor de levenscyclusbenadering voor de aanleg van wegen. Nu moeten gemeenten om de 15 à 20 jaar een riolering en weg reconstrueren omdat de weg centimeters is gezakt, maar als je bij de investering kijkt naar een levensloop van 100 jaar, dan kun je bijvoorbeeld extra investeren in andere funderingsmethoden of verhardingen waardoor de weg pas na 30 of 40 jaar opnieuw moet worden aangepakt. Iets anders is het laten infiltreren van hemelwater in de ondergrond. Een gemeente kan naast de riolering speciale infiltratieleidingen aanleggen. Inwoners kunnen hieraan een grote bijdrage leveren door water in hun tuin de kans te geven te infiltreren, dus minder tegels en meer groen. Want het beperken van de bodemdaling heeft alles te maken met een goede waterhuishouding in de ondergrond."