Verhalen uit het archief Door Cock Karssen Wat gebeurde er 75 jaar geleden in onze dorpen

In het kader van 75 jaar bevrijding, wat volgend jaar uitgebreid gevierd zal worden, kijken wij in deze verhalen ook af en toe 75 jaar terug. In de eerste jaren viel de onderdrukking door de Duitsers nog mee. Er waren wel problemen met de inlevering van radio's, fietsen, auto's en met andere beperkende maatregelen. Op veel plaatsen waren mensen bezig om onderduikers te huisvesten. Wel waren de Joodse inwoners van onze dorpen allen weggevoerd, en waren vele jonge mannen tewerkgesteld in Duitsland. De voedselsituatie werd in de loop van de jaren echter steeds nijpender; er werden in alle dorpen gaarkeukens opgericht.

Er werd niet alleen gezorgd voor de eigen bevolking, ook werd hulp geboden aan hen die het nog slechter hadden. Zoals bij de voedselinzamelingen voor de ongelukkigen in de Duitse kampen, speciaal voor hen in het beruchte kamp Vught, waar regelmatig via het Rode Kruis voedsel heen ging. Ook niet te vergeten de massale hulp, opgezet in enkele uren aan de Rotterdammers die over de Rijksweg naar Duitsland werden vervoerd. Deze mannen waren bij razzia's gepakt en werden gedwongen om lopend via de Rijksweg richting Duitsland te gaan. Op diverse plaatsen langs de weg hebben burgers zich ingezet om deze mannen van voedsel te voorzien of hen te helpen met ontsnappen. Daarnaast de hulp via brugwachter Van Diepen in Bodegraven aan de vele doortrekkers op zoek naar voedsel in de Hongerwinter, ook voor hen was er altijd eten, verzorging en onderdak. Na de spoorwegstaking in september 1944, waaraan ook de plaatselijke spoorwegmensen deelnamen, werd ook aan deze mensen hulp gegeven door hen gastvrij te laten onderduiken.

Wapens voor het verzet

In de loop van de oorlogsjaren hadden zich over al in het land Knokploegen (K.P.) gevormd, die sabotage pleegden, gevangenen bevrijdden en soms gewapende overvallen pleegden om aan bonkaarten te komen. Ook Bodegraven, Reeuwijk, Nieuwerbrug, De Meije en omgeving hadden actieve K.P. ploegen. Om aan de benodigde wapens te komen, werden in onze omgeving vanaf eind september 1944 wapendroppingen gehouden. Zowel in de Bodegraafse Meije als in de Stichtse Meije werden in het land achter boerderijen deze wapens gedropt. Ook in Oud Bodegraven, Boskoop, Reeuwijk en Zwammerdam werden in de daarop volgende maanden duizenden wapens vanuit vliegtuigen gedropt. Helaas kostte dit vier Zwammerdamse verzetsmensen het leven.

In het Reeuwijkse gebied was de Middelburgse polder de plaats waar de meeste droppings plaatsvonden. Het Boskoops verzet had de regie bij deze droppings, maar het is zeker dat er ook Reeuwijkers bij deze droppings betrokken waren. In dit gebied vond de eerste dropping plaats op 22 september 1944, in totaal zijn er 85 containers met wapens afgeworpen en geborgen.

Sabotage en het verzamelen van inlichtingen

Deze K.P. ploegen en later de Binnenlandse strijdgroepen waren geen moderne strijdkrachten, maar mannen in overalls en buitgemaakte geweren. In Bodegraven werd de heer C. Burggraaf commandant, en Joh.Hoogendoorn, W.J. Dam, W.L. van Leeuwen en B. Sluijter de ondercommandanten. In Nieuwerbrug was Versloot de commandant, en is bekend dat H. Wijk en Rijnveldt deel van de ploeg uitmaakten. In Reeuwijk was het ambtenaar Van Leeuwen die hoofd was van het gewapende verzet.

Via de al genoemde wapendroppingen wist men aan wapens te komen, maar ook voor die tijd wist men op slinkse wijze wapens te bemachtigen. Zo werden er wapens gestolen uit kapotte Duitse vrachtwagens en uit de vliegtuigen die in de polders neerstortten. Ook werden er bij een aantal acties waarbij verzetsmensen vermomd waren als Duitse soldaten, wapens uit het Bodegraafse politiebureau gehaald. Ook veel particulieren hadden wapens in huis, wat natuurlijk levensgevaarlijk was. Zo had ook Vergeer in Reeuwijk die intensief bij het verzet was betrokken, wapens onder de vloer van zijn huiskamer.

De situatie veranderde echter drastisch in de winter van 1944 en daarna. Toen kwamen hier fanatieke Duitsers en een Nederlands SS-corps onder commando van een Oudnederlands officier Ridder van Rappard. Toen begon de ellende pas goed.