Wetenschapper uit Waarder volop in het nieuws

Human Interest

WAARDER - Wetenschapper Kees van Achterberg uit Waarder is een sluipwespenkenner en was betrokken bij de recente ontdekking van een nieuwe soort van de sluipwesp in het Amsterdamse Vondelpark. Deze wespensoort werd vorig jaar gevonden tijdens een onderzoek op een ecologisch beheerd stuk land in het Vondelpark in Amsterdam.

Kees van Achterberg is een Waardenaar in hart en nieren. Hij is afkomstig uit een familie van landbouwers, die al ruim tweehonderd jaar in de polder van Barwoutswaarder woont. Als klein kind had hij al veel interesse in vogels, insecten en planten. Kees maakte via een docent op de middelbare landbouwschool in Gouda voor het eerst kennis met entomologie (insectenkunde). Deze docent leende hem originele insectentekeningen en boeken van zijn al lang overleden grootvader, S.C. Snellen van Vollenhoven, die conservator was bij 's-Rijksmuseum voor Natuurlijke Historie (tegenwoordig Naturalis geheten) in Leiden. Kees raakte helemaal in de ban van biologie en toen hij de mogelijkheid kreeg om door te stomen naar de hogere landbouwschool greep hij die kans met beide handen aan. Zijn interesse voor de wetenschap was ondertussen zo gewekt dat hij zich ook voornam om nog voor zijn dertigste te promoveren. Dit lukte en Kees promoveerde op de taxonomie (systematische ordening) van sluipwespen die leven in kleine keverlarven. Kees was toevallig op hun spoor gekomen en omdat niemand er meer over wist, besloot hij zich verder in de beestjes te verdiepen, vooral vanwege de enorme complexiteit van hun vormen en levenswijze. Kees heeft met dit onderwerp in de loop der jaren enorm veel publicaties op zijn naam gebracht en is een van de weinigen ter wereld die zo veel van bepaalde groepen van sluipwespen af weet.

Parasitoïden

Kees: "Sluipwespen zijn zogenaamde parasitoïden. Dit zijn organismen die voor hun ontwikkeling op of in een gastheer moeten leven en die gastheer uiteindelijk doden. Sommige sluipwespen leggen bijvoorbeeld hun eieren in de larven of poppen van andere insecten, waarna de larve van de sluipwesp zijn gastheer van binnenuit langzaam opeet. Een parasitoïde onderscheidt zich van een parasiet met de eigenschap dat de gastheer van een parasitoïde uiteindelijk aan de interactie doodgaat, terwijl de gastheer van een parasiet blijft leven. Het is deze eigenschap die sluipwespen zo nuttig maakt voor biologische gewasbescherming; insecten die het gewas aantasten worden gedood."

Expedities

Kees heeft vele jaren voor Naturalis gewerkt, maar is nu gepensioneerd. Stoppen met onderzoek doen staat echter niet in zijn woordenboek. Momenteel werkt hij veel als gasthoogleraar in China. Zijn oud-collega en vriend Menno Schilthuizen vroeg hem vorig jaar mee te werken aan een onderzoek naar sluipwespen tijdens een expeditie van zijn bedrijf Taxon Expeditions. Deze organisatie stelt leken tegen betaling in staat enige tijd met een wetenschapper mee te gaan op veldexpeditie. De expeditie vond in 2019 in het Vondelpark plaats. 

DNA

Kees: "Tijdens de expeditie in het Vondelpark werden verschillende vallen en andere vangsystemen

opgezet om te kijken of er misschien een nieuw soort organisme ontdekt kon worden. Tot onze grote verrassing werd er een onbeschreven soort gevonden: het DNA bleek af te wijken van de soort die we eerst dachten dat het was." Na uitgebreid onderzoek van het materiaal door Kees in China heeft hij het nieuwe materiaal uitvoerig beschreven en naar Menno Schilthuizen teruggestuurd. Deze laatste zorgde uiteindelijk voor een publicatie over de nieuwe soort in het Biodiversity Data Journal. Verschillende media in Nederland pikten dit nieuws op, waaronder Trouw, NRC, RTL Nieuws, Quest en het Parool.

Economisch belang

Kees: "Kennis over sluipwespen is van enorm belang voor de biologische bescherming van gewassen. Er zijn al bedrijven die sluipwespen gebruiken voor de bestrijding van bijvoorbeeld bladluis. Daarnaast is kennis over sluipwespen van belang

voor de biodiversiteit. Ze geven namelijk een signaal af over de kwaliteit van onze omgeving, zoals vogels dat doen; het aantal vogels neemt af als er minder insecten zijn."

De wetenschap heeft hierover veel gegevens nodig, gegevens die Kees aanlevert. Voor een deel zijn dit zogenaamde 'basale' gegevens, welke resulteren in de beschrijvingen van de verschillende soorten. Deze informatie wordt door andere wetenschappers weer gebruikt voor het ontwikkelen van biologische bestrijdingsmethoden in de landbouw of voor biodiversiteitsonderzoek.

Klimaatveranderingen, demografische ontwikkelingen en verstedelijking hebben veel gevolgen, maar soms leiden ze dus ook tot de ontdekking van onbekende soorten. Onze evolutie is nog lang niet klaar. Wie weet wat er in uw tuin rondzwermt…

Tekst: Ans van Heck

Advertentie

Categorieën