De eerste protestants-christelijke scholen

In 1848 werd het door een nieuwe grondwet die de vrijheid van onderwijs regelde, mogelijk om christelijke scholen op te richten. In Nieuwerbrug werd de christelijke school in 1867 een feit, maar in Bodegraven waren de eerste plannen al in 1853 gesmeed door de Christelijk Afgescheiden Gemeente.

Door Cock Karssen

Naast het dorpsschooltje van meester De Jager aan de Markt ontstond in 1858 een nieuwe school in het kleine Bodegraven voor christelijk onderwijs. De school werd opgericht door ouders die afkomstig waren uit de zogenaamde Afgescheiden Kerk (uitgetreden uit de Hervormde Kerk) en een tweede groep die zich ‘Het Reveil’ noemde. Zij wilden dat hun kinderen speciaal christelijk onderwijs kregen. In 1857 kreeg de groep toestemming om een eigen school op te richten, waarna op 18 mei 1858 het eerste schooltje in de Kerkstraat in gebruik kon worden genomen. Na overleg tussen de leden van de Afgescheiden Kerk en de Hervormde Kerk werd in 1864 besloten om samen te werken in een eigen schoolvereniging. Deze vereniging is de voorloper van de huidige Vereniging voor Christelijk Nationaal Schoolonderwijs (CNS) in Bodegraven. Men besloot om naast het basisonderwijs ook Uitgebreid Lager Onderwijs (ULO), een kleuterschool en brei- en naaionderwijs te starten. Ondanks de aanbouw van extra lokalen barstte het schooltje al snel uit haar voegen. Daarom werd uit geweken naar een nieuw gebouw in de Baan, een steeg aan de linkerzijde van de Noordstraat.

Flinke groei
Meester de Jager van de dorpsschool, die naast onderwijzer ook prachtige gedichten over de brand in 1870 en de komst van het gaslicht had gemaakt, was natuurlijk niet blij met de groei van de nieuwe school. Onderling was er de nodige rivaliteit tussen de schoolbesturen en ook de kinderen rolden soms al vechtend over de Markt. Er waren vaste scheldwoorden waarmee de kinderen elkaar uitscholden: ‘christelijken-misselijken’ en ‘openbaren-stinksigaren’.

De groei van de christelijke school was echter niet te stoppen, zodat men in 1903 alweer naar een nieuwe school verhuisde. Dat werd de Da Costaschool in de Spoorstraat. Zeven jaar later werd op een onbebouwd terrein aan de overkant, aan de Julianastraat, een ULO opgetrokken onder de naam ‘Groen van Prinstererschool’. Naast dit gebouw volgde al snel een tweede school voor protestants christelijk lager onderwijs: De Verhoeff- Rollmanschool.

Nieuwerbrug
Nieuwerbrug volgde in 1867, met honderd kinderen die door meester Van Es christelijk onderwijs kregen. Hij werd opgevolgd door meester Verwoerd. In 1885 telde de school al 154 leerlingen. De eerste lessen werden gegeven in een lokaal bij de tolbrug, later werd dit lokaal uitgebreid tot een vierklassige school. In 1955 werd de school ‘De Brug’ geopend aan de Bruntstraat. In 1958 kreeg Nieuwerbrug ook een christelijke kleuterschool: ‘De Rank’. Om de financiële nood te lenigen kocht het schoolbestuur lammeren van Texel, die op het gras van De Bree in Nieuwerbrug werden geweid en later verkocht.

Waarder en Driebruggen
In Waarder en Driebruggen startte het protestants-christelijk onderwijs later dan in Bodegraven. Na de verandering van de schoolwet in 1889 zag men in deze dorpen de mogelijkheid om ‘Scholen met de Bijbel’ te stichten. In september 1889 kwamen negen personen uit Waarder en eveneens negen personen uit Lange Ruige Weide bij elkaar om een vereniging op te richten. Lange Ruige Weide had als eerste een gebouw dat als school kon worden gebruikt. Op 18 april startte men in een huis aan de Kerkweg. In 1895 werd bijgevoegde schoolfoto gemaakt. De school werd enkele malen uitgebreid en in 1927 kwam er een nieuw gebouw.

Waarder volgde de christelijke-scholentrend op 1 november 1889 met 34 leerlingen in een schooltje aan de Voordijk. Zij bleven hier tot 1921, waarna men het oude gebouw van de openbare school betrok. De scholen in Waarder en Lange Ruige Weide kregen elk een eigen bestuur.

Nederlands Hervormde School
In het begin van de vorige eeuw kon een groep ouders zich niet vinden in het onderwijs van de bestaande Scholen met de Bijbel in Waarder en de Lange Ruige Weide. In 1924 richt men een verzoek aan de gemeenteraad van Lange Ruige Weide om een eigen school op te richten. De gemeenteraad gaf toestemming, hief de openbare school aan Het Laageind op en stelde school en inventaris beschikbaar aan de nieuwe hervormde school. In augustus 1927 startte dit nieuwe onderwijs met 49 leerlingen.