Jan van de Burgt van werkgroep Republiek aan den Rijn bij de Put van Broekhoven.
Jan van de Burgt van werkgroep Republiek aan den Rijn bij de Put van Broekhoven. Foto: Jan van de Burgt

Nieuwerbrugse speurders komen stoomlocomotieven op het spoor

Human Interest

NIEUWERBRUG - De Nieuwerbrugse werkgroep Republiek aan den Rijn ijvert voor de historische identiteit van het dorp. De hoeders van het dorpsverleden proberen echo’s uit vervlogen tijden op te vangen. In een poging de geschiedschrijving van de Put van Broekhoven nog verder te verfijnen, traceerde de werkgroep enkele stoomlocomotieven die in de periode 1936-1939 heen en weer tuften met wagons vol zand tussen de zandwinplek en de huidige A12.

Precies 85 jaar geleden ging N.V. aannemingsbedrijf J.P. Broekhoven voor een aanneemsom van 1,5 miljoen gulden aan de slag in Nieuwerbrug. Het gerenommeerde bedrijf uit Nijmegen veranderde de strook grond van weduwe Rijlaarsdam in enkele jaren tijd van graasvlakte voor koeien tot een put die diende als hofleverancier voor het zandbed van de A12 (toen rijksweg 12 geheten, de eerste snelweg van Nederland).

De diepe zandwinplek, vernoemd naar de aannemer, zit vol verhalen. Deze verhalen probeert de werkgroep Republiek aan den Rijn te achterhalen en te documenteren. In die zoektocht stuitten de archievenuitpluizers op nog tastbare relicten uit die tijd: twee stoomlocomotieven die acht decennia geleden wagons vol zand vervoerden van ‘de put’ naar de A12. “We zijn nog steeds bezig met de geschiedenis van de Weijpoortse polder, inclusief de Put van Broekhoven. We zaten met allerlei vragen en toen kwamen we uit bij Gerard van Santen, een smalspoorhobbyist. Die wees ons op een filmpje van het museum Stoomtrein Katwijk-Leiden,” vertelt Jan van de Burgt namens de werkgroep.

Roesten
Wie op YouTube het filmpje ‘Stoomtrein Katwijk Leiden 6/2020’ aanklikt, ziet dat een vrachtauto met aanhanger de zogenaamde ‘loc51’ bij het museum in Valkenburg (ZH) aflevert. Het aannemingsbedrijf Broekhoven schafte in 1936 het in Berlijn vervaardigde stoomvoertuig aan en zette het direct in bij de werkzaamheden in Nieuwerbrug. Na de watersnoodramp van 1953 bewees de stoomlocomotief zijn laatste diensten bij het dichten van de dijken op Schouwen-Duiveland.

Daarna stond het metalen gevaarte decennia lang werkloos te roesten op de werf van Broekhoven in Maarssen. Het mobiele erfgoed leek op een gegeven moment zelfs verdwenen, totdat het opdook in Valkenburg. “In het museum zijn hobbyisten bezig met het opknappen van de locs. Goed onderhoud en reconstrueren kost veel geld,” weet Jan. Zou de Nieuwerbrugger het een idee vinden om zo’n stoomlocomotief aan te schaffen of in bruikleen te vragen en die te posteren in de omgeving van de Put van Broekhoven als een tastbare herinnering aan dit bijzondere deel van de dorpsgeschiedenis? “Ik weet niet voor hoeveel geld het museum de stoomlocomotief heeft gekocht en of ze die kwijt willen. Het lijkt me niet haalbaar, maar het is natuurlijk wel leuk om ermee bezig te zijn.”

Informatiebord
De museumcollectie in Valkenburg telt momenteel twee stoomlocomotieven die Broekhoven over het smalspoor bij Nieuwerbrug liet tuffen. “Maar,” zo weet Jan, “bij het werk gebruikte Broekhoven mogelijk meer locomotieven. Sommigen hebben het over wel vijf of zes. We zijn er nog niet achter waar die andere zijn gebleven.”

De werkgroep Republiek aan den Rijn wil bij de Put van Broekhoven een informatiebord plaatsen over verschillende onderwerpen, waaronder natuur en geschiedenis. Vanzelfsprekend krijgen de wetenswaardigheden over de stoomlocomotieven dan ook een prominente plek. “Er gaan in Nieuwerbrug zelfs verhalen rond dat er op de bodem nog een locomotief zou liggen. Dat geloof ik niet. Broekhoven werkte heel vakkundig en heeft de put gecontroleerd laten vollopen. Een duikclub uit Gouda heeft jarenlang de hele put rondgedoken, maar niks gevonden,” besluit Jan met een lach.

Tekst: Ad van den Herik
Beeld: Jan van de Burgt, Stichting Historische Kring Bodegraven en museum Stoomtrein Leiden-Katwijk


Zelf een stoomtreinritje maken?
De stoomlocomotieven (loc50 en loc51) die bij de Put van Broekhoven dienst deden, kun je met eigen ogen aanschouwen in museum Stoomtrein Leiden-Katwijk. Hier kun je ook een rit maken met een stoomtrein langs het Valkenburgse Meer. In een tocht van een half uur ervaar je de sfeer van vroeger. Dit uiteraard na opheffing van de coronamaatregelen. Meer informatie staat op www.stoomtreinkatwijkleiden.nl.

Werklieden bij de Put van Broekhoven voor Loc 51, eind jaren ‘30 van de vorige eeuw.
Loc51 arriveert in Valkenburg (ZH) in museum Stoomtrein Katwijk-Leiden.

Advertentie

Categorieën