Afbeelding
Foto:

Verzetsdaden tijdens de Tweede Wereldoorlog

Historie Verhalen uit het archief 4 en 5 mei

Op 4 en 5 mei herdenken wij weer de Tweede Wereldoorlog in onze regio. Daarom dit verhaal over verzetsdaden tegen het Duitse bewind.

Omdat in 1939 een oorlogsdreiging zeer reëel was, besloot men om voor sommige voedselproducten een distributiesysteem op te richten. Ook in Bodegraven werd een distributiedienst opgezet. Om het gemeentepersoneel niet te zwaar te belasten, werd iemand uit de burgerij gevraagd om deze dienst op poten te zetten. Kaashandelaar P.B. Bakker, die ook werkzaam was bij de zuivelcontrole dienst, kreeg deze taak toegewezen. Het gebouwtje achter het gemeentehuis, beter bekend als ‘De Franse school’, werd ingericht als kantoor.

Na even proefdraaien in 1939 moest de dienst in 1942 al snel op volle toeren aan de gang. Brood, boter en textiel gingen in augustus op de bon, omdat de Duitse bezetters al snel grote voorraden uit ons land naar Duitsland transporteerden. Snel was er in Nederland niets meer zonder bon te verkrijgen. Iedere week stond in de krant een lijst met nummers van de bonnen die in de betreffende week geldig waren. Iedere inwoner kreeg een stamkaart waarmee men de bonnen bij het distributiecentrum kon ophalen. Het kantoor van Bakker moest al snel worden uitgebreid, omdat het ook de bewoners van Nieuwerbrug, Nieuwkoop, Zevenhoven en Zwammerdam van stamkaarten en bonnen moest voorzien. Het bonnensysteem bleef nog lang na de bevrijding functioneren.

Persoonsbewijs
Na de stamkaarten volgde de maatregel dat elke inwoner een persoonsbewijs moest laten maken, zodat die zich bij aanhouding kon legitimeren. Heel doortrapt werden de Joodse inwoners daarbij direct gebrandmerkt; in hun persoonsbewijs werd een grote ‘J’ aangebracht. Ook stond in dit persoonsbewijs aangetekend of iemand was vrijgesteld van tewerkstelling in Duitsland. Het maken en uitreiken van deze persoonsbewijzen werd ook door Bakker en de zijnen uitgevoerd, waardoor hun taak steeds groter werd. Voor burgemeester Vonk was dit meteen een mooie gelegenheid om diverse mensen als ‘onmisbaar’ te bestempelen en hen in te delen bij de dienst van Bakker, zodat die personen niet naar Duitsland werden gestuurd.

Hulp aan onderduikers
In de loop van de oorlogsjaren groeide de hoeveelheid mensen die ‘onderdoken’. Zij verstopten zich op een geheim adres om uit handen van de Duitsers te blijven. Daarom begon men in Bodegraven en omgeving al in 1941 incidenteel met het geven van onderdak aan deze mensen. Via particuliere adressen wisten de inwoners veel mensen onder te brengen.

In de loop van 1942 werd een plaatselijk contact gevormd dat de hulp aan de onderduikers organiseerde. Later werd dit de ‘Landelijke hulp aan Onderduikers’ genoemd (L.O.). In zijn boek over Reeuwijk schrijft Maatje dat het verzet hier in 1943 op gang is gekomen. Kaashandelaar Vergeer was hier de spil van het verzet. Hij nam de eerste onderduikers in huis. Hij nam ook contact op met wachtmeester Van Dalen, die vanaf dat moment optrad als koerier en distributiebonkaarten bezorgde. Ook ambtenaar van Leeuwen werd ingeschakeld, om persoonsbewijzen te vervalsen. Ten slotte werkte boer Streefland mee met deze verzetsactiviteiten. In Bodegraven hebben ambtenaren in samenwerking met het hoofd van de distributiedienst P.B. Bakker honderden mensen aan valse persoonsbewijzen (Ausweisen), stamkaarten en distributiebonnen geholpen. In Bodegraven was Van Loo de spin in het web van de organisatie.

In het begin werden valse persoonsbewijzen uitgereikt waar op de officiële manier een pasfoto en een vingerafdruk op was bevestigd. Het werd echter steeds moeilijker om aan blanco persoonsbewijzen te komen, zodat men de bewijzen ging namaken. Na enige tijd konden de Duitsers de valse bewijzen eruit pikken, zodat men weer aan echte blanco papieren moest zien te komen. Helaas lekte er iets uit. Van Loo dook gelukkig op tijd onder, waarna zijn medewerkers doorgingen met de vervalsingen. In Reeuwijk kreeg men ook hulp van Ds. De Lint en Ds. Warmenhoven uit Sluipwijk. In Nieuwerbrug waren B.J. van Ommeren en Kingma van de Korte Waarder actief bij deze zaak betrokken en in Waarder waren het dominee K. Bokma en I. van Daalen die actief waren voor de L.O.

Door Cock Karssen

Advertentie

Categorieën