Stenen eruit, bij-vriendelijke plantjes erin!

BODEGRAVEN-REEUWIJK - Wereldwijd zijn er zorgen over de bijen. In Nederland leven 360 soorten bijen, maar meer dan de helft hiervan is aan het verdwijnen. Op 22 april is het Nationale Zaaidag. De Bijenstichting en de stichting Bijenvrienden roepen iedereen op die dag naar buiten te gaan om te zaaien voor de bij. Martin van Vliet uit Waarder is in zijn vrije tijd imker en penningmeester van Imkersvereniging Groene Hart. Wij spraken met hem over het houden van bijen en het belang voor de biodiversiteit.

De grootste bedreiging voor de wilde bij is gebrek aan voedsel en nestgelegenheid. Dit komt door intensieve grootschalige landbouw, verstedelijking en het strakker en efficiënter beheer van het openbare groen. Insecten zoals bijen zijn echter heel belangrijk voor onze voedselvoorziening en de biodiversiteit. Bijen zijn namelijk hard nodig voor het verspreiden van stuifmeel, waardoor bloemen en planten kunnen groeien. Volgens BeeCareful is zelfs 80 procent van al onze gewassen afhankelijk van bestuiving door bijen. Daarnaast zit er een economisch aspect aan. Bestuiving door bijen verhoogt namelijk de opbrengst van landbouwgewassen én verhoogt de kwaliteit van fruit. De grote verscheidenheid aan groente- en fruitsoorten in de gehele wereld bestaat dankzij het onvermoeibare bestuivingswerk van de bij. Zo heeft HERO Benelux berekend dat de door bijen aan de economie toegevoegde waarde wereldwijd ongeveer 265 miljard euro bedraagt.

Toch hebben bijen niet bepaald een hoge aaibaarheidsfactor. Imker Martin van Vliet vertelt waarom hij ze toch graag houdt.

Wat was voor jou de reden om bijen te gaan houden?
“Mijn vrouw en ik hebben een grote groentetuin, veel fruitbomen, bloemen, kippen en geiten. Wij vinden het leuk te proberen zoveel mogelijk voedsel van ons eigen land te oogsten. Omdat we veel bloemen hebben die door bijen worden bevrucht, kwamen we op bijen uit. Zo kunnen we ook nog honing krijgen. Dat vinden we gewoon leuk. Het is niet voor de handel, maar puur voor eigen gebruik en om af en toe eens een potje weg te geven. Daarnaast vinden wij het erg belangrijk dat we op deze manier een bijdrage leveren aan een gezonde bijenstand en aan de bestuiving van bloemen en bloesem.

Voor het beheer van een bijenvolk heb je grondige kennis nodig. Een jaar later kochten wij ons eerste bijenvolk. Je moet namelijk wel weten wat er in een bijenvolk gebeurt, anders ben je binnen de kortste keren je bijen kwijt. Ze vermeerderen zich en vliegen weg. Daarom heb ik in 2008 samen met Martin Lindeman uit Driebruggen een cursus bijenteelt in Boskoop gevolgd. Door zo’n cursus weet je wat er allemaal kan gebeuren en houd je de boel beheersbaar.”

Hoeveel kasten hebben jullie en zijn er beperkingen aan het aantal kasten dat iemand kan houden?
“Samen met Martin heb ik op verschillende plaatsen kasten staan, zodat we een goede spreiding hebben voor de ‘dracht’, plantensoorten waarop bijen regelmatig honing verzamelen. Het aantal kasten dat je kunt houden is afhankelijk van de hoeveelheid beschikbaar voedsel in de omgeving. In steden en dorpen waar mensen tuinen met bloemen hebben, kunnen kasten prima worden neergezet. Maar in het buitengebied heb je hoofdzakelijk grasland en daar hebben bijen niets aan. Bijen zijn dus afhankelijk van de bloemen en planten die mensen in hun tuin hebben staan en van de inrichting van de openbare ruimte. Bijen hebben een actieradius van ongeveer 1,5 km. In deze omgeving is het aantal kasten dat je kunt houden al snel beperkt.”

Dus als in een bepaald gebied van nature of door menselijk ingrijpen niet genoeg bloemen en planten voorkomen, dan heeft de bij moeite om aan voedsel te komen?
“Klopt! En dat kan vele oorzaken hebben. In landbouwgebieden wil de mens het liefst alleen maar gras hebben, want die bevatten eiwitten voor de koeien. De bloemen die vroeger nog wel in de weiden voorkwamen, zoals paardenbloemen, worden doodgespoten. De wilde bij is puur afhankelijk van wat wij voor ze overlaten. Daarnaast is er concurrentie tussen de bijen. Als ik te veel honingbijen zou houden, dan kan de wilde bij hier in de buurt ook niet aan genoeg voedsel komen. Ook het onderhoud van onze tuinen speelt een rol. Een ligusterhaag kan bijvoorbeeld heel mooi bloeien; de bloemen ruiken heerlijk en er zit veel nectar in voor de bijen. Maar voordat de liguster tot bloei komt, gaan veel mensen er vaak al snel met de heggenschaar langs voor een mooie strakke haag. Daardoor missen de bijen hun voedsel. En minder bijen heeft zijn weerslag op de biodiversiteit.”

De afgelopen jaren is er veel aandacht geweest voor het feit dat het aantal bijen terugliep. Hoe is dat nu?
“Het begint wat beter te worden. Er is nu minder bijensterfte dan een jaar of vijf tot tien geleden. Er is veel aandacht voor geweest, meer mensen zijn bijen gaan houden, het gebruik van pesticiden is verminderd en gemeentes doen meer aan bermbeheer. Zo heeft de gemeente Woerden in de wijk Snel en Polanen grote bermstroken met bloemen ingezaaid. Een bijkomend voordeel is dat dit ook nog eens geweldig mooi is om te zien. Ook in Waarder heeft de gemeente een klein strookje met bloemen ingezaaid en zijn er her en der wat particuliere initiatieven. Voorwaarde is wel dat eerst al het gras wordt verwijderd, anders krijgen de bloemen geen kans. Gras overheerst namelijk alles.”

Heb je nog tips waarmee iedereen zijn steentje kan bijdragen?
“Bijen houden niet van álle bloemen. Verschillende soorten bijen hebben zo hun eigen voorkeuren. Op de website van Imkersvereniging Groene Hart vind je een lijst met planten die nectar en pollen (stuifmeel) leveren die bijen lekker vinden. Als je planten bij een tuincentrum koopt, let dan op het informatiekaartje dat in het potje zit. Tegenwoordig staat daarop aangegeven of de plant ‘bij-vriendelijk’ is. En heb je veel stenen in je tuin, gooi er wat uit en zet er bij-vriendelijke plantjes in!”

Zaaien voor de bij
De bij is dus uitermate belangrijk voor de mensheid. Heb jij een tuin of een balkon en wil je een bijdrage leveren? Er bestaat in Nederland een heuse Bijenvoedselbank! Op veel plaatsen in ons land kun je daar vanaf begin april gratis een zakje biologisch bloemenzaad afhalen. Kijk op www.nudge.nl voor een bijenvoedselbank bij jou in de buurt. Vergeet ook niet op 22 april meet te doen met de Nationale Zaaidag. Dat levert voor bijen veel voedsel op en voor ons een kleurrijk bloemenspektakel. Een win-win!

Tekst en beeld: Ans van Heck

Meer informatie
www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/natuur-en-biodiversiteit/bescherming-bijen-en-andere-bestuivers 
www.bee-careful.com/nl/het-leven-van-bijen 
www.imkersvereniginggroenehart.nl