Klimaatonderzoeker Geert Jan van Oldenborgh dubbel geëerd

REEUWIJK/GOUDA - Geert Jan van Oldenborgh heeft de Technology Achievement Award 2021 ontvangen van de European Meteorological Society (EMS) én hij werd benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw. In dit interview vertelt hij over zijn werk als klimaatonderzoeker, de directe aanleiding voor de prijs, de gedrevenheid voor zijn vakgebied en zijn passie voor zeilen.

De Technology Achievement Award wordt jaarlijks uitgereikt aan wetenschappers die hebben bijgedragen aan de ontwikkeling van technologieën die de Europese meteorologie vooruit helpen. Dit jaar ontving Geert Jan de prijs voor de opzet en ontwikkeling van de KNMI Climate Explorer, een wereldwijd door wetenschappers gebruikte website met klimaatdata. Op deze website kunnen wetenschappers van verschillende disciplines de klimaatdata bekijken en analyseren.

Maar dat is niet de enige eer die Geert Jan dit jaar ontving. Hij werd onlangs geridderd tot ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw vanwege zijn baanbrekende onderzoek dat in Nederland en wereldwijd nuttig is voor de samenleving, alsmede voor zijn internationale en lokale maatschappelijke verdiensten.

Climate Explorer
Met een achtergrond als natuurkundige begon Geert Jan ongeveer 25 jaar geleden als klimaatonderzoeker bij het KNMI. Kort daarop verscheen in 1997/1998 de grote El Niño voor de kust van Noord-Peru en Ecuador. Deze opwarming van zeewater langs de evenaar in de oostelijke Stille Oceaan was aanleiding voor veel vragen over de effecten van deze opwarming op het weer over de hele aarde. “Om hier onderzoek naar te doen had ik behoefte aan een online applicatie die hoogwaardige klimaatdatasets eenvoudig toegankelijk maakt, maar ook de software bevat om een analyse te kunnen maken,” vertelt Geert Jan. “Dat heeft geleid tot de opzet van Climate Explorer. Hierbij was een van mijn doelen om klimaatonderzoekers over de hele wereld gratis toegang te geven tot de klimaatgegevens en analysetools. Ik ben heel blij dat de Climate Explorer, die ik zelf bijna dagelijks gebruik, daarin is geslaagd.”

De Climate Explorer is begonnen als een project van hemzelf, maar inmiddels neemt het KNMI als organisatie het project over vanwege het wereldwijde belang. Veel klimaatwetenschappers maken er gebruik van. Elke maand bezoeken gemiddeld 6000 gebruikers de website en samen maken ze ongeveer 100.000 grafieken. Naast onderzoek naar seizoensverwachtingen en klimaatverandering wordt de website veel gebruikt in het universitair onderwijs om klimaatprojecties te maken. De laatste jaren gebruiken wetenschappers de website bovendien om relaties tussen extreem weer en klimaatverandering aan te tonen. De website wordt niet alleen geraadpleegd door de meteorologie, maar ook door aanpalende vakgebieden zoals de paleo-klimatologie en biologie.

Wind en water
Geheel in de familietraditie maakte Geert Jan in zijn vroege jeugd al kennis met het zeilen en de afhankelijkheid van weer en wind. De nabijheid van de Reeuwijkse Plassen was een belangrijke reden om net op de gemeentegrens in Gouda te gaan wonen. Ook heeft hij familiebanden en veel vrienden in Reeuwijk.

Zeilen is altijd zijn passie gebleven. Zijn vrije tijd brengt hij dan ook, zo lang als zijn gezondheid het toelaat, op het water door, samen met zijn gezin en vrienden. Daarnaast maakt hij zich verdienstelijk als toerzeilcoördinator voor de Watersportvereniging Elfhoeven.

Zijn onderzoek naar het klimaat en zijn passie voor de wind in de zeilen ontlopen elkaar niet. In het kader van het postcodeproject van de vereniging heeft hij een aantal zonnepanelen op het dak van het verenigingsgebouw liggen: “Het dak van ons huis in Gouda is daarvoor ongeschikt, maar op deze wijze kunnen wij toch onze bijdrage leveren aan verduurzaming,” aldus Geert Jan. Als klimaatonderzoeker is hij zich als geen ander bewust van de noodzaak en urgentie hiervan, om onze aarde ook voor toekomstige generaties te behouden.

Koninklijke Ridderorde
Voor het belangrijke en baanbrekende werk dat hij op het KNMI heeft verricht en voor zijn verdere maatschappelijke verdiensten heeft het Zijne Majesteit koning Willem-Alexander behaagd hem de hoge onderscheiding van Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw toe te kennen. “In de aanbevelingsbrief worden onder andere de contacten vermeld die ik heb met organisaties zoals het Rode Kruis. De website is van enorm belang voor deze organisatie om te onderzoeken in hoeverre klimaatverandering moet worden meegenomen bij de wederopbouw van dorpen en steden na natuurrampen veroorzaakt door extreem weer. In landen zoals India en gebieden in Afrika en Azië beschikken ze zelf niet over deze data.”

Daarnaast telt zijn activiteit als Toerzeilcoördinator bij Elfhoeven mee voor de aanbeveling. “Alles wat ik heb gedaan in mijn leven dat van belang is en de erkenning en waardering daarvoor komen bij elkaar in deze award en koninklijke onderscheiding. Het maakt mij enorm trots en blij.”

Tekst en beeld: Loes Kamer