De vangst van Wijnand Kruijt op Nieuwjaarsdag 2021.
De vangst van Wijnand Kruijt op Nieuwjaarsdag 2021. Foto: Loes Kamer

Steur in de Reeuwijkse plassen

Human Interest

Voor de Sluipwijkse visser van coöperatieve visvereniging De Schakel Wijnand Kruijt is het nieuwe jaar spectaculair begonnen toen hij op 1 januari op de ’s Gravenbroekse Plas zijn staand wand ophaalde en daarin niet, zoals gebruikelijk, een snoekbaars, maar een steur aantrof. Met enige regelmaat worden steuren gevangen in de Nederlandse wateren. Om welke soorten het gaat, bijzonder of niet en hoe die daar terechtkomen? Onze correspondent zocht het uit.

Welke soort?
“Ik wist niet wat ik zag! Ik dacht: wat is dát nou?” vertelt Wijnand kort na de vangst van de steur, tussen de 65 en 70 cm lang en ongeveer vijf pond zwaar. Dat het om een steur ging wist hij meteen, maar welke soort en hoe dit prachtige dier in zijn net belandde, dat was aanvankelijk een raadsel. Twee soorten kwamen op het eerste gezicht in aanmerking: de Europese en de Siberische steur. Deze soorten lijken veel op elkaar en zijn gemakkelijk met elkaar te verwarren. Voor de zekerheid nam Wijnand een watermonster van het water in de bun waar het dier kort in bewaard was, om eventueel determinatie op eDNA mogelijk te maken.

De Europese steur is sinds het begin van de 20e eeuw steeds meer uit de Nederlandse rivieren verdwenen door een combinatie van visserijdruk en grootschalige riviernormalisaties, waardoor de paai- en opgroeigebieden verdwenen. In 2012 keerde de Europese steur voor het eerst terug in Nederland na meer dan 50 jaar afwezigheid dankzij de herintroductie van 47 exemplaren in de Nieuwe Maas bij Rotterdam en de Waal bij Nijmegen. Sindsdien zijn vijf waarnemingen gemeld: drie vanuit de Zeeuwse wateren en twee vanuit de Waal bij het grensgebied met Duitsland. Het zou dus een zeldzaamheid zijn als deze soort in het Reeuwijkse wordt aangetroffen! Het is in theorie niet onmogelijk, vanwege de verbinding van het Reeuwijkse plassengebied met de Noordzee via de Hollandse IJssel door de Mallegatsluis en de Driewegsluis in Gouda.

Het natuurlijke verspreidingsgebied van de Siberische steur ligt, hoe kan het ook anders, in Siberië. Het kweken en de verkoop van Siberische steur in vijvercentra heeft geleid tot incidentele uitzettingen in Nederland. Hetzelfde geldt voor de sterlet, de diamantsteur, de spitssnuitsteur en kweekvormen zoals de albino Siberische steur en de zebrasteur. Daarnaast kruisen veel steursoorten; ook deze kruisingen, zoals de bester, komen inmiddels in de Nederlandse wateren voor.

Determinatie
Om met zekerheid te kunnen zeggen tot welke soort de door Wijnand Kruijt gevangen steur behoort, werd contact gezocht met Arjan van der Lugt uit Bodegraven, contactpersoon voor RAVON in Zuid-Holland. RAVON is al ruim 25 jaar de onafhankelijke natuurbeschermingsorganisatie zonder winstoogmerk die samen met vrijwilligers inheemse reptielen, amfibieën en vissen en hun leefgebieden beschermt. “Leuk dat er een steur is gevangen in het plassengebied,” reageerde Arjan, “maar het is nog best lastig om een steur te determineren. Of dit echt een Europese steur is, vraag ik me af. Vaak wordt ook naar het aantal been-platen gekeken. Op foto is dat niet zo goed te zien.”

Arjan zette de vraag daarom door naar zijn collega’s, waarna Martijn Schiphouwer, teamleider vissen en MT-lid van RAVON, uitsluitsel gaf - hetgeen later nog eens bevestigd werd door Niels Brevé van Sportvisserij Nederland. Martijn: “Op basis van uiterlijke kenmerken determineer ik deze steur als Siberische steur (Acipenser baerii). Deze lijkt qua uiterlijk op de Europese steur, maar heeft meer en kleinere beenplaten. Deze soort is met grote regelmaat losgelaten vanuit de vijverhandel en wordt regelmatig waargenomen. Wat mij betreft biedt de foto voldoende aanknopingspunten voor determinatie en is analyse op eDNA niet nodig.”

Niels Brevé voegde daar nog aan toe: “Met zekerheid inderdaad een Siberische steur. Naast de genoemde kenmerken zie je dat de beenplaten wegvallen in de huid.” Op de vraag hoe het beste te handelen wanneer een steur in het plassengebied gevangen wordt, antwoordt hij: “Wij zien liever helemaal geen exotische steuren in het open buitenwater. De dieren daarin loslaten mag niet. Dit mag uitsluitend in geïsoleerd water, en dan nog onder voorwaarden. Verwijderen van een exotische steur is het beste, maar omdat veel mensen geen verschil zien tussen de diverse soorten en er altijd een kans bestaat dat er een zeer zeldzame Europese steur bijzit, adviseren wij vooralsnog om alle steuren terug te zetten in hetzelfde water.”

Invasieve exoot?
De vangst van Wijnand Kruijt mag weliswaar bijzonder zijn, sportvisser Gerrit van den Heuvel uit Reeuwijk-Brug bevestigt dat dit geen op zichzelf staand geval is. Zelf had hij reeds drie keer eerder een steur aan de hengel binnengehaald, van verschillende afmetingen en gewicht dan het exemplaar van Wijnand Kruijt, zodat met zekerheid gesteld kan worden dat het in totaal om vier exemplaren gaat van hoogstwaarschijnlijk ook Siberische steuren. “Van mede-sportvissers weet ik van nog een stuk of zes vangsten van steuren de afgelopen jaren,” voegt Gerrit toe.

Of deze soort zich in het plassengebied tot invasieve exoot zal ontwikkelen, is moeilijk te zeggen. Voortplanting van de Siberische steur in Nederland is niet bekend. Het voedsel van deze dieren bestaat uit bodemdiertjes zoals insectenlarven, wormen en kreeftachtigen. Zou introductie van de Siberische steur kunnen leiden tot de oplossing voor een andere invasieve exoot, de Amerikaanse rivierkreeft? Niels Brevé: “Mocht er ooit sprake zijn van introductie van steuren door waterbeheerders, dan moet dat blijven bij de inheemse soorten: Europese steur en Atlantische steur. Maar dat vraagt nogal wat, wat betreft vergunningen en internationale afstemming met de Duitse, Nederlandse en Franse overheden en instanties. Dus vooralsnog zou ik zeggen: zet geen steuren uit, en als je er een vangt, bel of mail mij, Ernst Schrijver of Bram Houben via Sportvisserij Nederland. Dan kunnen wij precies zeggen welke soort het is en wat handig is om ermee te doen.”

Gerrit van den Heuvel met zijn vangst van 24 september 2021.

Advertentie

Categorieën