Is corona (COVID-19) ergens mee vergelijkbaar?

Epidemiën in het verleden

Iedereen heeft het erover: corona. Hoe erg is het en is het iets nieuws? Zijn er voorbeelden uit het verleden? Kom je ooit nog uit een pandemie? Heeft Bodegraven-Reeuwijk zoiets eerder gekend?

Sinds maart dit jaar beheerst COVID-19 ons leven. Zowel privé als zakelijk zijn er grote veranderingen; we zijn een deel van onze vrijheid kwijt en moeten letterlijk afstand houden van onze medemens. Het virus heeft in de eerste maanden fors toegeslagen. Maar omdat we ons aan de regels hielden, is het aantal ziektegevallen gedaald. Helaas zien we nu weer een stijging. Het blijkt erg moeilijk om de afstand en voorzichtigheid te bewaren.

Lockdown als Spaanse griep toeslaat
Vlak na het geweld van de Eerste Wereldoorlog werd het Groene Hart, en dus ook onze inwoners, getroffen door de Spaanse griep. Vooral in de kleine dorpen – zoals Roelofarendsveen - eiste het virus in de winter van 1918-1919 veel slachtoffers.

In die tijd wisten zelfs de meest vooraanstaande medische onderzoekers nog zo goed als niks over virussen. De technologie en de methodologie – vergeet niet dat virussen duizend keer kleiner zijn dan een bacterie – bestond gewoonweg nog niet. Na een tijdje kwam men er wel achter dat gezichtsmaskers en het isoleren van patiënten een gunstig effect hadden, maar men had geen idee waarom.

Scholen zijn gesloten en hele gezinnen liggen ziek op bed. Buiten klinkt twee keer per dag de kerkklok. De eerste keer dat de bellen galmen, is het teken dat iemand aan de ziekte is overleden. Als later die dag de bellen voor een tweede keer worden geluid, weet iedereen dat de slachtoffers op dat moment begraven worden.

Opvallend genoeg blijven sommige plaatsen in het Groene Hart uit de klauwen van de ziekte. Dat geldt bijvoorbeeld voor Alphen en Woerden, zo blijkt uit de tellingen van 1919. In beide plaatsen blijft het aantal slachtoffers laag. In Woerden zijn in die tijd tweeduizend militairen gehuisvest. Enkelen van hen worden door de ziekte getroffen,

In tegenstelling tot nu overlijden bij de Spaanse griep veel jongere mensen aan de ziekte. Uiteindelijk raakte 20 procent van de wereldbevolking besmet met het virus en schattingen wijzen uit dat zo’n 20 tot 40 miljoen mensen in slechts een jaar tijd zijn overleden.

Meer epidemiën
Ook kwamen zowel cholera als tuberculose en tyfus veel voor. Dit kwam door slechte hygiëne, gedeelde wc’s bij meerder huisjes en de slechte kwaliteit van het drinkwater. Men dronk water gewoon uit de sloten of de Oude Rijn, riolering was er nog niet alles werd gewoon geloosd op deze openbare wateren. Toen er in 1907 waterleiding werd aangelegd in Bodegraven, werd door burgemeester Le Coultre en de plaatselijke artsen, aan gedrongen om voortaan alleen leidingwater te gebruiken als drinkwater ter voorkoming van besmettelijke ziektes.

Probleem was dat alleen de rijke dorpelingen waterleiding hadden en men geen water mocht geven aan mensen die niet aangesloten waren. Ook Buitenkerk, De Meije, de Zuidzijde, Noordzijde en Nieuwerbrug hadden geen waterleiding. Deze gebieden moesten drinkwater zelf halen.

Bodegraven en Reeuwijk hadden eigen ziekenhuisjes
Door de gemeente Bodegraven werd rond 1895 een ziekenhuisje opgericht aan de Noordzijde naast de Kaasfabriek van Oud Holland. De plaatselijke huisartsen konden daar hun patiënten behandelen. Het was maar een klein ziekenhuisje, dat zeker niet voldeed aan de eisen van de moderne tijd. In 1906 waren 11 patiënten opgenomen, met een totale duur van 195 verpleegdagen, en er vonden 4 operaties plaats.

In Reeuwijk werd al in 1873 een ziekenhuisje neergezet. Het was niet meer dan een eenvoudig lokaaltje waar mensen met een besmettelijke ziekte verpleegd konden worden. Het stond aan de Nieuwdorperweg en werd in 1882 vervangen door een nieuw gebouwtje aan de Zoutmansweg.

De kruisverenigingen en andere zorginstellingen
In de tijd van de verzuiling had iedere bevolkingsgroep ook een eigen kruisvereniging, dus kwam er naast het Groene Kruis ook een Christelijke Vereniging voor Ziekenverpleging, later werd dit het Oranje Groene Kruis (voor de protestantse bevolkingsgroep), en het Wit Gele Kruis (voor de Katholieken). De kruisverenigingen waren in het begin vooral bezig met hygiëne voorlichting, het bestrijden van epidemieën (zoals cholera en tbc) en het verplegen en verzorgen van zieken; ook de zorg voor kraamvrouwen behoorde tot hun taak.

Een speciale TBC vereniging
In 1915 werd door Het Groene Kruis in Bodegraven een aparte vereniging opgericht ter bestrijding van de gevreesde tuberculose. In eerste instantie kwam er een speciale lighal op een weiland, later kwam er een heel tentenkamp bij de grote spoorput tegenover het Station. In dit tentenkamp lagen de TBC patiënten in eenvoudige tenten waar zij door de zusters en andere hulpverleners werden verzorgd. Men moest al snel opzoek naar een betere locatie, aangezien in genoemde spoorput de sloten uit het dorp, die open rioleringen waren, hun vuil loosden. De spoorput kreeg dan ook de naam ‘beerput’, en was bepaald geen geschikte plek om de aangetaste longen te laten genezen. Het duurde tot 1925 voor er begonnen werd met de aanleg van een riolering in het dorp.

Eerst werd het tentenkamp verhuisd naar een tuin achter de Dorpskerk waar onder andere 2 vrouwen en 20 kinderen, werden opgenomen in 12 tenten. Men kwam ook met een plan voor een eigen Consultatiebureau. In 1933 werd het gebouw op de hoek van de Oranjelaan en de Willem de Zwijgerstraat geopend.

Er zijn virussen die van dieren op mensen over gaan en het begin van COVID-19 lijkt daar ook te vinden te zijn.

Een koeienziekte die op mensen over ging

De runderpestepidemie van 1865-1867 in Reeuwijk, Sluipwijk en Stein
Aan het eind van de 19e eeuw werd o.a. Reeuwijk opgeschrikt door de gekke koeienziekte en de varkenspest. De ziekte leek overgekomen te zijn uit Engeland en de regering reageerde adequaat door het sluiten van de veemarkten. Veetransport werd volledig verboden.

Veehouders kwamen in opstand tegen de maatregelen van afmaken/ruimen van ziek vee en in Bodegraven werden twee veehouders gearresteerd en bijna een half jaar in de gevangenis gezet.

De ziekte was eind 1865 nog steeds niet in Reeuwijk geconstateerd, zo meldde burgemeester Brack op 2 januari 1866 met trots. Maar twee weken later, op 19 januari, is de ziekte wel aangetroffen op een boerderij. De dorpsveldwachter moest de boerderij bewaken.

De veepest is in Bodegraven altijd al een probleem geweest waarna veel vee moest worden afgemaakt. Zo was er in 1907 een grote uitbraak van mond en klauwzeer bij wel 156 boeren. Om de besmettelijke kadavers veilig te verwijderen werden zogenaamde pestbosjes gemaakt. Een stuk land achter op de weilanden van de boer met een sloot er om heen zodat de besmetting niet op het andere land kon komen. In Oud Bodegraven zijn voorbij boerderij Vrije Nesse nog een paar pestbosjes te zien, kleine eilandjes in het weiland met bomen.

Q-koorts
Drie leden van een gezin uit Bodegraven-Reeuwijk zijn rond 2008 besmet met Q-koorts. De infectieziekte wordt overgedragen van dieren op mensen. Maar het RIVM heeft niet kunnen achterhalen hoe het drietal besmet is geraakt. Het gezin heeft geen agrarisch bedrijf.

De besmetting lijkt een op zichzelf staand geval. Q-koorts kan je oplopen door het inademen van lucht waar de bacterie zit. De ziekteverschijnselen treden op twee tot zes weken na de besmetting. Mensen met het virus hebben vaak een griepachtig ziekbeeld. Maar soms verloopt een ziekbed ernstiger. Zo kan er een leverontsteking ontstaan of zelfs een chronische infectie.

Streekmuseum Reeuwijk
Wat heeft dit allemaal met het streekmuseum te maken? Dit geeft het leven in de 19e eeuw in beeld in alle facetten. Er zijn enkele dokters attributen te zien en natuurlijk de huiselijke omstandigheden waarin men ziek in bed lag. Maar het dagelijks leven is gelukkig meer dan ziek zijn en daarom is het museum een bezoek waard.

Als gevolg van de corona-maatregelen moet u zich wel even vooraf aanmelden via de website:

www.streekuseumreeuwijk.nl

Toekomst en vaccin?

Er zijn aanwijzingen dat de griepprik het immuunsysteem een extra oppepper kan geven, die ook van pas komt bij een infectie met het gevreesde coronavirus. Zo vonden wetenschappers in Italië een verband tussen de vaccinatiegraad van de bevolking en het aantal doden. Dat zit zo: een vaccin bevat altijd een eiwit met informatie over het virus dat ons immuunsysteem onschadelijk moet maken. Het bevat echter ook chemische hulpstoffen die het immuunsysteem aanzetten om daadwerkelijk in actie te komen. Het zou kunnen dat de griepprik bij sommigen het immuunsysteem in een dusdanig verhoogde staat van paraatheid brengt, dat het ook het coronavirus krachtiger te lijf gaat. Of dit ook werkelijk zo is, moet nog wetenschappelijk worden bewezen.