Van leitje naar laptop

In de loop van eeuwen is het onderwijs enorm veranderd. Gebruikten de kinderen vroeger een leitje, nu is een laptop algemeen gebruik.

Door Cock Karssen

In het begin van het onderwijs maakten kinderen nog gebruik van een eenvoudig leitje, waarop met een griffel werd geschreven. Met een spons konden de gemaakte letters of sommen weer uitgeveegd worden. Ieder kind had een eigen sponzendoos om de spons vochtig te houden.

Later leerden zij om netjes te schrijven, met een kroontjespen tussen de regels op papier. De inkt zat in een inktpot in de bank. Soms werden er streken uitgehaald met die inktpotjes. Meisjes die lange vlechten hadden, wat toen nogal eens voorkwam, werden wel eens geplaagd door jongens die achter hen in de bank zaten. Zij stopten dan ‘per ongeluk’ zo’n vlecht in het inktpotje, waarna er natuurlijk de nodige commotie volgde!

Heel lang is de kroontjespen favoriet geweest. Later volgde de vulpen en nog later verschenen de eerste ballpoints. Deze ballpoints werden eerst niet geaccepteerd in de scholen. Men vond dat de kinderen daarmee hun handschrift verknoeiden. De laatste jaren heeft de computer en nu ook de laptop zijn intrede gedaan. Hiermee is veel veranderd; kinderen kunnen zelf dingen opzoeken en er wordt hier en daar al over gesproken om de schoolboeken helemaal af te schaffen.

De leesplank
Ook het leesonderwijs is veranderd. In de vorige eeuw werd lezen geleerd via een speciaal bord met ‘aap, noot, mies’. Aan de hand van plaatjes leerde je jouw eerste woorden. De kinderen zaten in vaste banken achter elkaar, zoals op de foto uit 1924 in de Groen van Prinstererschool duidelijk is te zien. Later veranderden de plaatjes en woorden in ‘boom, roos, vis, vuur’.

Voor het geschiedenisonderwijs werd gebruik gemaakt van de prachtige schoolplaten van onder andere Cornelis Jetses en Isings. Deze schoolplaten versierden de muren van de klassen.

Van rooms-katholieke kinderen werd verwacht dat zij ’s morgens voor zij naar school gingen, eerst naar de kerk waren geweest. Zij moesten dus al vroeg uit huis met een pakje boterhammen, want je moest nuchter naar de mis. Op school werd dan het meegenomen ontbijt genuttigd. Bij protestantse scholen was het leren van een psalmversje vaste regel. In het weekend moest je thuis een psalmvers uit je hoofd leren, dat je dan op maandagmorgen in de klas hardop moest opzeggen. Ook stond er in bijna alle klassen een stenen negertje waar je een muntstukje in moest doen. Als je dat deed, knikte het negertje dankbaar met zijn kopje. Het zo verzamelde geld was voor een zending of missie.

De verwarming van de scholen gebeurde nog heel lang met behulp van kolenkachels. Dat leverde elke winter wel problemen op, omdat er soms kolendamp in de klas hing. Hierdoor werden de kinderen, tot hun vreugde, naar huis gestuurd. In deze tijd moet er juist zoveel mogelijk geventileerd worden in verband met het coronavirus, terwijl kinderen het niet leuk vinden als zij door gebrek aan een leerkracht naar huis worden gestuurd.

Lopend naar school
Honderd jaar geleden was het niets bijzonders als kinderen een uur moesten lopen om op school te komen. Vaak hadden kinderen eerst al thuis op de boerderij moeten werken voor ze naar school gingen. Ook na school moesten de kinderen weer aan het werk. Zo maakten zij lange dagen.

De meeste kinderen liepen op hun klompen, sommige op rijglaarsjes, de lange weg naar school over vaak ongeplaveide wegen. De vieze klompen mochten niet mee in de klas, maar werden in de gang onder de kapstok neergezet. Natuurlijk werden daar streken mee uitgehaald, door bijvoorbeeld water in de klompen te gieten.

De onderwijzers hielden er over het algemeen een strak regime op na, wat ook niet zo vreemd was met de grote klassen die zij onder hun hoede hadden. Slaan met de aanwijsstok of liniaal op de handen of op het achterwerk van een kind was normaal. Ook werd men regelmatig voor straf in de hoek van het klaslokaal gezet. Daarnaast was het schrijven van strafregels een veel voorkomende penitentie.

Kleuterscholen
Het kleuteronderwijs gebeurde in de vorige eeuw nog in aparte scholen met een eigen schoolbestuur. Ook hier had iedere stroming zijn eigen kleuterschool: protestant, katholiek, openbaar of nutsonderwijs. Met de komst van het basisonderwijs in 1985 werden de kleuters samengevoegd met het lagere onderwijs en verdwenen ook de aparte schooltjes.