Op 4 mei herdenken wij 63 oorlogsslachtoffers uit eigen bevolking

Op 4 mei zal de dodenherdenking voor de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog in onze gemeente plaatsvinden in Reeuwijk. Ook dit jaar gebeurt dat helaas zonder publiek. De herdenking wordt opgenomen en uitgezonden op 4 mei door BR6 op de plaatselijke televisie.

Jaren werd er gezegd dat in onze gemeente niets is gebeurd. Het klopt dat wij niet midden in het strijdgewoel hebben gelegen en dat er weinig gebouwen gebombardeerd zijn, maar kijkend naar de lange lijst van slachtoffers, 63 ingezetenen en 15 omgekomen piloten, dan is er alle reden om na 76 jaar te herdenken. Dit jaar zullen alle namen van de slachtoffers in onze gemeente worden opgelezen. Ook de namen van de omgekomen inzittenden van de neergestorte vliegtuigen in onze polders worden genoemd.

De slachtoffers
De eerste slachtoffers vielen al in de eerste oorlogsdagen: twee militairen uit Bodegraven en één uit Waarder/Driebruggen. Ook kwamen er burgerslachtoffers om in die eerste dagen bij beschietingen van een militair konvooi in Zwammerdam. Later vielen er ook slachtoffers bij beschietingen in Duitsland, waar inwoners uit onze gemeente tewerk waren gesteld, en bij andere oorlogshandelingen. Bij een bombardement in de Bodegraafse Kerkstraat vernielde een bominslag twee huizen waarbij vier doden vielen.

Vermoord om hun daden
Hoewel er heel wat burgers uit onze gemeente actief waren in het verzet, zijn er gelukkig weinig doden bij gevallen, al wisten sommige verzetsmensen op het nippertje aan executie te ontkomen. De moord op burgemeester R. Vonk uit Bodegraven heeft bijvoorbeeld diepe indruk gemaakt. Hij was als burgemeester aangebleven om de bevolking zoveel mogelijk te beschermen tegen de Duitse maatregelen. Dat ging goed tot december 1944. Vonk riep namelijk enorme haatgevoelens op bij de Hollandse landwachters en hun handlangers. Alles bij elkaar resulteerde in het besluit om de burgemeester op te pakken.

Simon de Rijk, conciërge van de RK Meisjesschool en actief in het verzet, hoorde op 19 december van dit besluit en wist de burgemeester net op tijd te waarschuwen. Vonk kon op het nippertje aan de achterkant zijn huis ontvluchten. Hij dook onder, maar nadat hij hoorde dat zijn vrouw, dochter en een zoon in zijn plaats waren gearresteerd, gaf hij zich zelf aan. De landwachters B en H, beiden zeer berucht in Bodegraven, namen de burgemeester in eerste instantie mee naar de gevangenis in Gouda, maar haalden hem twee uur later alweer op, zogenaamd om hem naar Rotterdam te vervoeren. Hoewel nog veel zaken giswerk blijven, is zeker dat de twee SD’ers B en H de burgemeester op de Verlengde Kerkweg in Lekkerkerk op laffe wijze hebben doodgeschoten.

BR6 heeft een uitgebreide documentaire over deze burgemeester en zijn rol in de oorlog gemaakt met Nico Minnaard en Cock Karssen. Deze zal op 4 mei worden uitgezonden.

Joodse slachtoffers
De lijst van omgekomen Joodse inwoners is helaas veel langer. Uit Bodegraven werden zestien Joodse burgers vermoord, uit Reeuwijk waren dat er elf. Een aantal van deze gezinnen woonden nog niet lang in onze dorpen. Zij waren eerder verdreven uit de kuststreken en in 1940 en 1941 naar onze regio gevlucht. Het gezin Gans (zie foto) uit Bodegraven woonde echter al heel lang aan de Bodegraafse Emmakade en waren volledig ingeburgerd. Vader, moeder en vijf kinderen zijn allen omgebracht. Toen de Joodse inwoners in 1942 de oproep kregen om zich te melden om naar Westerbork te gaan, heeft het verzet sommigen nog kunnen helpen om te ontsnappen en onder te duiken. Bij 27 mensen is dat niet gelukt.

Tewerkgestelden
Er zijn ook doden gevallen onder de mannen en jongens die in Duitsland moesten gaan werken. Ook hier is door het verzet getracht om velen een onderduikplek te bezorgen of een baan waardoor zij mochten blijven. Gelukkig hebben velen het overleefd, maar helaas zijn er ook elf doden te betreuren. Dit jaar werd in Reeuwijk nog een nieuw slachtoffer ontdekt: E.H. Overdam, die bij het werk in Duitsland van een schip is gevallen en sindsdien was vermist.

Bemanningen van vliegtuigen
Ten slotte zijn er diverse bommenwerpers en een Spitfire van de geallieerde troepen in onze polders neergestort, waarbij eveneens doden te betreuren waren. Ook deze vijftien slachtoffers worden op 4 mei genoemd en herdacht.

In totaal komen we zo op 78 namen van slachtoffers om bij stil te staan.

Door Cock Karssen

Rectificatie: Niet Nico maar Wim

BODEGRAVEN - Per abuis is in de aankondiging van de documentaire over burgemeester Rokus Vonk in de krant van vorige week een verkeerde naam genoemd. Niet Nico Minnaard heeft aan de documentaire meegewerkt, maar zijn broer Wim. Net zoals hij vorig jaar initiatiefnemer was van het docudrama over de ‘Vergeten kinderen’, heeft Wim nu samen met Cock Karssen en John Bekker een documentaire gemaakt over de vermoorde burgemeester. De documentaire wordt op 4 mei uitgezonden op de televisie bij BR6.