Afbeelding
Foto: Marlien van Leeuwen

Jagen en vissen als broodnodige broodwinning

Human Interest

Reeuwijk - In Streekmuseum Reeuwijk is sinds afgelopen zaterdag de tentoonstelling 'Jagen, Vissen & Vangen als Broodwinning' te bewonderen. Bewonderen, want als je leest hoe deze broodvissers en broodjagers het hoofd boven water moesten zien te houden, is dat toch echt bewonderenswaardig. Dierenactivisten zullen er anders over denken, maar als je moest kiezen tussen het voeden van je eigen kinderen en dierenwelzijn is de keuze niet moeilijk. Wat niet wegneemt dat het welzijn van de dieren wel degelijk telde.

Een privé-rondleiding van één van de bestuursleden Piet Soons geeft extra details bovenop de beschrijvingen bij de diverse vitrines. Soons: "Wij nemen geen standpunt in, maar geven de cultuurhistorie van deze streek weer. Het meeste komt uit eigen collectie. Een ander deel is ingebracht door particulieren."

Elf stuivers voor mollenvacht

Otters, bunzings en hermelijnen, de concurrenten van de menselijke jagers in de jacht, werden gevangen voor hun pels. We staan bij een zwarte bontjas gemaakt van mollenvellen. Op een plankje in de vitrine zijn de mollenvellen, net als vroeger, met kleine spijkertjes gespannen. Mollen moeten zowel vooruit als achteruit in hun gangen kunnen bewegen. Dat maakt dat de fluweelzachte vacht moeiteloos voor- en achteruit kan bewegen. Het geeft de mooie vleug aan de jas. Een goeie viller kon drie mollen per minuut villen. Op de markt in Gouda brachten die vellen soms wel elf stuivers op. Een flink bedrag voor die tijd.

Bij wet was de jacht geregeld. Zo mocht een jager in 1814 niet meer dan vier hazen per dag vangen. De wildstand werd ermee beschermd. Eén goede dag kon een weekloon opbrengen. Veel van wat geschoten of gevangen werd, werd verkocht; in zijn geheel of in onderdelen. Van een wegwerpmaatschappij was vroeger geen sprake. De pels, de veren en zelfs de botten werden gebruikt. Het eierlepeltje gesneden uit bot is er een voorbeeld van. De houtsnip heeft aan het einde van de vleugels een spits puntig veertje, wat door kunstschilders werd gebruikt als penseel. Het krulveertje van een eend ging weer naar de kledingindustrie als mooie decoratie op onder andere hoedjes.

Eendenkooi

Kooikers moeten heden ten dage examens afleggen, evenals preparateurs voor het opzetten van dieren. In het plassengebied waren weinig eendenkooien. Een plas met aan weerszijden steeds smaller wordende sloten, ook wel 'vangpijpen' genoemd, waardoor de nieuwsgierig gemaakte eenden door het kooikerhondje in de fuik zwommen. Hier werden de eenden met lokeenden gevangen. Dat waren zowel levende als houten exemplaren. De kooiker zocht zijn lokeend uit op karakter, zo lieten we ons ooit door een inwoner vertellen. De eenden werden verkocht in Gouda, maar ongetwijfeld zullen ze ook in de Reeuwijkse pannen hebben staan sudderen.

Voorloper van vriezer

Het meest opmerkelijke is wellicht de ijskelder. Een vernuftige bouwconstructie met een sterk staaltje van isolatie! Beroepsvisser Cornelis van der Starre liet hem bouwen in 1870. De 75 cm dikke wanden waren geïsoleerd met turfmolm. Het ijs werd met ijsbijlen en zagen uit de plassen gehaald en per boot vervoerd. Daarbij werd de vaarweg meteen opengehouden. Het ijs kon tot wel drie jaar bewaard blijven en werd gebruikt voor de vishandel. En ook toen al werd het geëxporteerd naar landen als België, Frankrijk en Engeland. Ook boeren gebruikten het ijs voor het karnen (boter maken). Aan zieken werd het gratis verstrekt.

Pootklemmen, wreed materiaal

Bij de vitrine van de paling hangt een exemplaar van 117 cm, ooit door ome Teun uit de Elfhoevenplas gehaald. Daarboven hangt een drietandige aalsteker waarmee op goed geluk in de bodem van de plas werd gestoken om zo de paling te vangen. Het apparaat was zo effectief, dat het in 1911 verboden werd. Ook de pootklemmen werden verboden. Deze klemmen werden regelmatig nagelopen. Wanneer je als dier de pech had dat je half in zo'n klem kwam vast te zitten, keek je een wrede dood in de ogen. Soons: "Er zijn verhalen van vossen die hun vastzittende poot hadden afgeknaagd. De huidige klemmen klappen om het middel van het dier, waardoor het op slag dood is."

Zoveel te vertellen

Als je geïnteresseerd bent in de historie van je (recente) voorouders is het echt de moeite waard om je te laten rondleiden bij deze tentoonstelling in het Streekmuseum. Eenvoudig maar uiterst compleet laat de tentoonstelling de geschiedenis van het jagen en vissen zien. Onze geschiedenis; toen we nog één met, en vooral zo afhankelijk van de natuur waren.

Tekst en beeld: Marlien van Leeuwen

Opening tentoonstelling

In het Streekmuseum Reeuwijk werd op 3 augustus de mooie tentoonstelling geopend waar de geschiedenis van de jacht, visserij en het vangen van wild in Reeuwijk te zien is. Freek Mayenburg, Groene Hart kenner en natuurfotograaf uit Haastrecht, heeft in een boeiend betoog verteld over de rol die de jacht en de visserij in het dagelijks bestaan speelden. Blazend op de 'ganzenfluit' lokte Freek de aanwezigen naar de tentoonstelling. De tentoonstelling is te zien tot en met 24 november van dit jaar. Voor openingstijden zie de website: www.streekmuseumreeuwijk.nl.

Opening tentoonstelling in het Streekmuseum.
Afbeelding

Advertentie

Categorieën