Moet gemeente afkicken van tijdelijke inkomsten?

BODEGRAVEN-REEUWIJK - De gemeente is financieel in zwaar weer. Er wordt meer uitgegeven dan er binnenkomt. Vooral het Sociaal Domein wordt als boosdoener aangewezen. Maar is dat wel terecht?

Zoals de zaken er nu voor staan, kijkt Bodegraven-Reeuwijk dit jaar tegen een tekort aan van 279.000 euro. Op de begroting van het Sociaal Domein komt de gemeente 684.000 euro tekort, dat deels wordt gecompenseerd door een een hogere OZB, grondverkopen en een hogere algemene uitkering, in totaal 405.000 euro. Het tekort zorgt dat de schuld van de gemeente stijgt. In 2019 had Bodegraven-Reeuwijk al de vierde grootste schuld (in verhouding tot de eigen middelen) van alle Nederlandse gemeenten. Het tekort laat ook zien dat de uitgaven structureel hoger zijn dan de inkomsten, dus moet de gemeente met incidentele ingrepen het tekort proberen te dichten: de OZB wordt nog eens verhoogd of er wordt gemeentelijke grond verkocht. Het is een benarde situatie. De gemeente draagt daarvoor zelf twee redenen aan: de ‘kosten Sociaal Domein Reizen de pan uit’ en ‘de gemeente verdient steeds minder aan grondverkopen’.

Sociaal Domein
Op het Sociaal Domein stijgen de kosten inderdaad. Tussen 2017 en 2019 is begeleide participatie met 20 euro per inwoner gestegen, maatwerkdienstverlening 18- met wel 40 euro - samen een stijging van ongeveer 2 miljoen euro op de jaarrekening. De verwachting is dat het tekort op het Sociaal Domein volgend jaar oploopt naar 1,1 miljoen euro. Hogere kosten op het Sociaal Domein is echter een landelijke trend en verklaart niet de specifieke positie van de gemeente. Bovendien: waar een Nederlandse gemeente in 2019 gemiddeld 1458 euro per inwoner betaalt voor het Sociaal Domein, betalen inwoners van Bodegraven-Reeuwijk nog steeds slechts 749 euro. Dat is bijna de helft! Het landelijke gemiddelde wordt weliswaar omhooggetrokken door de grote gemeenten, maar ook in vergelijking met gemeentes tussen de 20.000 en 50.000 inwoners (1150 euro p.i.) scoort Bodegraven-Reeuwijk laag.

Het enige onderdeel van het Sociaal Domein waaraan BodegravenReeuwijk relatief veel uitgeeft, is ‘geëscaleerde zorg 18-’. Daaronder vallen kinderbeschermingsmaatregelen, jeugdreclassering, opvang (bijvoorbeeld bij huiselijk geweld) met individuele maatwerkdienstverlening, programma’s rond verslaving, het PGB jeugd, zorg die wordt verleend in het kader van de Wet verplichte ggz en de Wet zorg en dwang en ouderbijdragen. In 2017 was deze post nog goed voor 54,80 euro per inwoner, in 2018 voor 82,70 euro en in 2019 al voor 109,80 euro - een totale stijging van bijna 2 miljoen euro. Hiermee hoort Bodegraven-Reeuwijk bij de twintig duurste gemeentes, tegenover een Nederlands gemiddelde voor geëscaleerde zorg 18- van 41,60 euro per inwoner.

Grondexploitatie
Volgens de gemeente was de andere reden voor de financiële penarie minder inkomsten aan grondverkopen. Dat komt vooral omdat er steeds minder grond is om te verkopen. Logisch, op een gegeven moment is het op. Een dalende trend in bouwgrondexploitatie is wederom iets dat voor heel Nederland geldt. In verhouding tot de rest van het land doet Bodegraven-Reeuwijk het zelfs helemaal niet slecht op dit gebied.

Bodegraven-Reeuwijk steunde de laatste jaren echter op deze eindige inkomstenbron als de wereld op fossiele brandstoffen. Het was onvermijdelijk dat deze bron na verloop van tijd zou opdrogen. In 2017 maakte de gemeente nog 224,50 euro per inwoner winst uit grondexploitatie, in 2019 nog maar 101,70 euro. Dat komt neer op een netto inkomstendaling van meer dan 4 miljoen euro, precies de grootte van het gat op het Sociaal Domein.

Afkicken
De gemeente heeft dus hard een nieuwe, structurele inkomstenbron nodig - of er moet niet meer boven de stand geleefd worden. Vorige colleges hebben de gemeentelijke grond vergokt en nu zijn we afhankelijk geworden van de inkomsten. We moeten afkicken. Het college hoopt het op te lossen met meer geld van het Rijk. Bodegraven-Reeuwijk krijgt relatief weinig en er komt een nieuwe verdeling aan. Maar of die ook het gewenste resultaat gaat opleveren…

Tekst: Key Tengeler