Herstelplan moet gemeentefinanciën weer op orde brengen

Politiek

BODEGRAVEN-REEUWIJK

Dat de gemeente financieel in zwaar weer verkeert, is algemeen bekend. Door een zwakke algemene reserve, een hoge schuldenlast en het nauwelijks sluitend kunnen krijgen van de jaarlijkse exploitatie is de gemeente niet ver af van de gevreesde artikel 12-status (toezicht door de provincie). Direct na de verkiezingen is een financieel herstelplan gelanceerd dat de basis moet vormen voor het in balans brengen van de financiën. Het vaststellen van dit herstelplan vormt gelijk een belangrijk onderwerp voor de nieuw gekozen raadsleden.

door Bert Verver

In de aanbiedingsbrief bij het 38 pagina’s tellende Herstelplan geeft waarnemend burgemeester Erik van Heijningen klip en klaar aan dat de financiële positie van de gemeente al jaren zorgwekkend is. Bij ongewijzigd beleid zullen de schulden tot onaanvaardbare hoogte stijgen. Hij ziet in het Herstelplan ‘een gereedschapskist, waarin op basis van een financiële analyse oplossingsrichtingen worden voorgesteld. Daarmee ontstaat perspectief om de gemeente op termijn weer in financieel rustiger vaarwater te krijgen’.

Het herstelplan bestaat uit een uitgebreide financiële analyse en vier oplossingsrichtingen met concrete uitwerkingen. In de bijlagen doet het college voorstellen voor een drietal financiële scenario’s en geeft het een overzicht van de belangrijkste acties  die daarbij horen. Het oplossen van de financiële knelpunten gaat niet binnen de vier jaar van de komende raadsperiode lukken. Daarom worden er stappen gepresenteerd om het doel uiteindelijk in 2040 te bereiken.

Weinig inkomsten, grote kostenposten, veel schulden

Het grootste deel van de inkomsten van de gemeente komt van de Rijksoverheid via een uitkering uit het gemeentefonds. In vergelijking met andere, vergelijkbare gemeenten krijgt Bodegraven-Reeuwijk bijna 100 euro per inwoner minder uit dat fonds, wat in totaal een tekort van ongeveer 3 miljoen euro oplevert. Dat tekort is ongeveer 1,6 miljoen in vergelijking met gemeenten met dezelfde sociale structuur en een inwonersaantal tussen de 30.000 en 40.000. Uit een scan van de provincie blijkt dat Bodegraven-Reeuwijk op sommige gebieden flink meer uitgeeft dan een aantal van de vergelijkbare gemeenten. De meest opvallende posten zijn Verkeer en Vervoer (1.775.000 euro meer dan gemiddeld) en Volksgezondheid en Milieu (557.000 euro meer dan gemiddeld).

Direct na de gemeentelijke fusie bedroegen de leningen van de gemeente 129 miljoen euro. Na een stijging tot ongeveer 159 miljoen daalde die tot 134 miljoen in 2019. Daarna is een geleidelijk stijging te zien. Bij ongewijzigd beleid zou die neerkomen op 185 miljoen euro aan schulden in 2026 en 230 miljoen in 2040.

Ook de algemene reserve, het geld in de spaarpot om tegenslagen op te vangen, is niet groot. Momenteel is 10,4 miljoen euro in kas. Dat bedrag is naar verwachting in 2026 15 miljoen en in 2040 25,4 miljoen. Dat lijken grote bedragen, maar de financiële deskundigen kwalificeren dit als onvoldoende.

De conclusie van het college is dat de financiële positie er somber uitziet. Het college ziet wel een lichtpuntje in de jaren dat de lasten een dalende trend lieten zien.

Oplossingsrichtingen

In het herstelplan worden vier manieren gepresenteerd om de financiële positie te verbeteren:

1. Stel heldere financiële en beleidsmatige kaders en toets hier consequent aan;

2. Bepaal op welke wijze de inkomsten kunnen worden verhoogd;

3. Werk slimmer regionaal samen;

4. Richt de organisatie slagvaardig en toekomstbestendig in.

Aan deze oplossingsrichtingen worden een groot aantal ‘aandachtspunten’ gekoppeld, met voorstellen hoe de gemeente deze punten kan aanpakken. Het college doet verder een voorstel voor een drietal financiële scenario’s: Laag, Middenweg en Ambitieus. Ieder scenario kent zijn eigen financiële regime, maar uitgangspunt is bij alle drie om het investeringsniveau omlaag te brengen en de inkomsten te verhogen. Voor dat laatste wordt vooral gekeken naar de verhoging van de OZB en de overige gemeentelijke belastingen.

Coalitieakkoord

Omdat de gemeenteraad verantwoordelijk is voor de kaders en prioriteiten van het beleid, is de verwachting dat onderdelen van het Herstelplan deel uit gaan maken van het coalitieakkoord. Het is daarna aan het nieuwe college de uitwerking op zich te nemen en te vertalen in de meerjarenbegroting 2023-2026. Eind juni/begin juli presenteert het college de uitgangspunten voor de begroting aan de gemeenteraad.