Opkomst en ondergang van het Evertshuis

Er is veel commotie over het voortbestaan van het Evertshuis. Er wordt zelfs aan gedacht om het oorspronkelijke gebouw van de zaadhandel af te breken. Wij kijken terug op de historie.

door Cock Karssen

Zaadhandel Turkenburg

Het gebouw werd rond 1900 gebouwd voor zaadhandel Turkenburg. Oprichter Dirk Turkenburg woonde aan het Marktplein tegenover de Dorpskerk in het oude burgemeestershuis van burgemeester Zahn. In 1850 begon Dirk met een eigen zaadhandel. Hij kocht wat zaad in, dat hij in zelfgeplakte zakjes probeerde te verkopen. Dag in dag uit trok hij eropuit, te voet, om zijn zakjes aan de man te brengen. Aanvankelijk ging het erg slecht; hij verkocht helemaal niets en het bleef heel hard werken om tot een succes te komen.

Na enige tijd kwam er toch een knechtje bij, Hermanus Zuurveen, en later nog een, Hermanus Blazer. Beiden werkten hard en hebben een grote rol gespeeld bij de groei van het bedrijf. Een tweede belangrijke stap was het aanstellen van een vertegenwoordiger, een agent, die Dirks belangen in andere plaatsen behartigde. 

In de groei en het succes van zaadhandel Turkenburg hebben de ‘agenten’ en de prijscouranten een grote rol gespeeld. Het was al lang niet meer mogelijk om het bedrijf vanuit huis te regelen. Naast het pakhuis achter het huis was er het een en ander aan de Rijn bij gekomen. In 1885, toen ook al twee zoons meedraaiden, werd er terrein aangekocht ten zuiden van de Rijn. Inmiddels had men al een eigen drukkerij en een kartonnagefabriek.

Na het 50-jarig jubileum trok Dirk zich langzaamaan wat terug en namen de vier zoons het bewind over. Zij lieten rond 1900 een groot nieuw gebouw optrekken aan de Spoorstraat, het huidige Evertshuis, waar alle werkzaamheden voortaan plaatsvonden. Het bedrijf had inmiddels de erkenning’ Koninklijk’ verkregen en was bekend geworden in binnen- en buitenland. Tot zijn overlijden in maart 1909 bleef de stichter meeleven met zijn zaadhandel, die zelfs hofleverancier was geworden.

De zaadhandel Turkenburg is na het overlijden van de vier zoons van de oprichter voortgezet onder leiding van P. Turkenburg en ir. T. van Ede. Het bedrijf draaide goed tot eind jaren 60 de problemen kwamen. Ook de nieuwe directeur H.J. van Ede kon het tij niet meer keren. Het bedrijf werd opgeheven.

Plannen voor een Sociaal Cultureel Centrum

In 1972 werd het pand aan de Spoorstraat door de gemeente aangekocht voor 1 miljoen gulden, maar het stond de eerste jaren leeg omdat er steeds geen geld was om het pand 

te verbouwen. Al in 1974 probeerde wethouder Jan Martens om een sociaal cultureel centrum van de grond te krijgen. Er waren al tekeningen en maquettes, maar ook hier ontbrak het benodigde geld. 

In 1988 kon door een legaat van oud-notaris Everts het plan uiteindelijk uitgevoerd worden. In eerste instantie zouden alleen de begane grond en de eerste verdieping van de zaadhandel verbouwd worden. Er werd naar gestreefd om zoveel mogelijk verenigingen die een culturele, creatieve, educatieve of sociale functie hadden, een plaats in het nieuwe centrum te geven. Helaas was er geen ruimte voor de KPJ en Triomf, omdat deze verenigingen een eigen baropbrengst nodig hadden.

De kosten bleken hoger uit te komen dan geraamd, zodat er nog 300.000 gulden extra moest worden uitgetrokken. Maar in december 1989 was men zover dat er door burgemeester Brugman een beheercommissie kon worden geïnstalleerd onder voorzitterschap van Bart Holland. Er waren nog diverse problemen op te lossen, zoals de geluidsoverlast bij de huisvesting van de muziekschool, maar op 6 maart 1990 kon ‘Het Evertshuis’ officieel worden geopend. Directeur van de stichting werd Gerrit Van Rossum, die samen met Rianne Hoogeveen ook het management voor zijn rekening nam.

Alle verdiepingen bezet

In 1992 gaf de gemeenteraad het fiat om voor 50.000 gulden extra ook de tweede en derde verdieping te verbouwen. Uiteindelijk betrok het Kaasmuseum, dat in een oud kaaspakhuis aan de Prins Hendrikstraat was gehuisvest, de bovenverdieping, waarna alle verdiepingen bezet waren. Na een nieuwe verbouwing werd ook de bibliotheek binnen de muren van dit sociaal cultureel centrum gehuisvest.

Het voormalige Evertshuis werd na de heropening omgedoopt naar ‘Bij Everts’.