Verhalen uit het archief: Historie van Najaarsmarkt en Kaaskoningin

De boerenkaasmarkt in Bodegraven, opgericht in 1882, had na de grote successen van de twintiger jaren, dieptepunten doorgemaakt in de crisisjaren en vooral in de periode van de Tweede Wereldoorlog. Na 1945 was ook het wegvallen van de uitvoer naar Duitsland een grote verliespost. Zowel boeren, kaashandel als gemeentebestuur vonden het belangrijk om de markt te stimuleren.

Door Cock Karssen

Als in augustus 1948 het 50-jarig regeringsjubileum van Koningin Wilhelmina feestelijk gevierd wordt, betrekt men dan ook de kaasmarkt in de festiviteiten. Op 3 september van dat jaar stond voor het eerst na de oorlogsjaren de markt weer in het centrum van de belangstelling. De boerinnen werden speciaal onthaald, met het idee 'als je de boerin warm ontvangt volgt de man vanzelf'. Er werd ook weer een aantal zware kazen aangevoerd, een feit waar de Bodegraafse markt juist om bekend stond.

Schijnwerpers

Na het succes van deze eerste feestelijke kaasmarkt besloot de gemeenteraad om een adviescommissie voor het marktwezen in te stellen. Voorzitter werd wethouder W. Boer en B. van Elk en C.G. Karssen werden namens de raad afgevaardigd. Er werd aan de gemeenteraad geadviseerd om een commissie in te stellen die afgevaardigden had uit zowel de gemeenteraad, de landbouw, de kaashandel, de handel als uit de middenstand. De gemeenteraad nam de adviezen over. Secretaris werd ambtenaar W. van Loenen. De commissie ging een automarkt organiseren en besloot om een feestelijke Kaasmarkt te houden op de dag dat de commissaris van de Koningin in Zuid-Holland mr. L.A. Kester ons dorp zou bezoeken. Dat was wel al heel snel na de benoeming van de commissie 7 juni van 1949, maar men wilde profiteren van het feit dat de schijnwerpers dan al op Bodegraven gericht waren.

De dag was inderdaad een succes, duizenden mensen kwamen naar Bodegraven en ook de boeren hadden hun best gedaan. Wethouder Boer opende de markt, zijn woorden werden vastgelegd door veel persmensen van de landelijke, de geïllustreerde en de zuivelkranten. Ook de radio en film en fotopers waren aanwezig. De marktcommissie had haar doel bereikt.

De beide raadsleden Van Elk en Karssen waren voorstanders van een hele feestdag, niet alleen dus de kaasmarkt zelf. Zij wilden een feest organiseren rondom de kaas en goederenmarkt, om zodoende nog meer mensen te trekken. Met ruitersport, boerendansen, zweefmolens en dergelijke zou er nog meer 'volk op de been komen'. Karssen, die in Ede een Heidekoningin had meegemaakt, wilde in Bodegraven een Kaaskoningin in het leven roepen.

'Volvette majesteit'

Men ging met ingang van 1952 voortaan een hele feestdag organiseren, op de tweede dinsdag van september. De kaasmarkt bleef centraal staan, daar was het tenslotte om begonnen, en daarom zal er ook elk jaar een boerenkaastentoonstelling gehouden worden (zie foto 1952). Dat eerste jaar van de vaste najaarsmarkten verscheen ook de eerste Kaaskoningin, Lien van der Werken. Zij vervulde de taak om als ambassadrice van de boerenkaas deze in het centrum van de belangstelling te zetten. C.G. Karssen, die wethouder Boer als wethouder en voorzitter was opgevolgd, presenteerde vol trots de 'volvette majesteit' en haar hofdames aan de toegestroomde pers. Ondanks het grote succes van de Kaaskoningin, of beter gezegd juist door het grote succes, besloot men in die jaren om deze functie niet te prolongeren. Men wilde de echte majesteit niet voor het hoofd stoten! Pas in 1968 werd de Kaaskoningin weer in ere hersteld.

In de belangstelling

De extra festiviteiten hadden de handel gestimuleerd, en er was ook nog een goede prijs voor de kaas betaald. Iedereen was tevreden. Men besloot om op deze voet door te gaan. Op alle mogelijke manieren probeerde de marktcommissie om de Najaarsmarkt in de schijnwerpers te plaatsen door belangrijke gasten uit te nodigen of door spectaculaire festiviteiten te organiseren. Zo kwamen niet alleen een Griekse god, maar ook ministers van landbouw, een ballonvaarder, een Shetland-koningin en NCRV-presentator Johan Bodegraven de Najaarsmarkten opluisteren. Mede door al deze feestelijke Najaarsmarkten werd de boerenkaasmarkt weer in de belangstelling geplaatst, al beleefde zij nooit meer de grote aanvoer van de twintiger jaren.

Helaas werd de kaasmarkt in 2002 opgeheven.