‘Vaccineren wordt de uitdaging voor 2021’

NIEUWERBRUG – Huisartsen zijn leveranciers van eerstelijnszorg. Gerard Borreman heeft een apotheekhoudende huisartsenpraktijk in Nieuwerbrug. Zoals voor zo veel zorgprofessionals is 2020 ook voor hem een heel bijzonder en rommelig jaar geweest. We spraken met hem over de druk op de eerstelijnszorg, de veranderingen die door COVID-19 een vlucht hebben genomen en we blikken vooruit naar 2021.

Hoe begon het coronajaar voor jou?
“De eerste maanden van het jaar zijn voor ons altijd vrij druk, maar dit jaar was het extreem. De drukte kwam vooral doordat we moesten zoeken naar nieuwe manieren voor het leveren van zorg. Half maart kregen we vanuit de brancheverenigingen en de huisartsenposten allerlei adviezen om ervoor te zorgen dat wij onszelf zoveel mogelijk konden beschermen, bijvoorbeeld door het afschalen van spreekuren. Er kwamen allerlei richtlijnen, maar die veranderden vaak per dag en dat maakte het erg lastig. We moesten continu zoeken naar manieren om toch zorg te leveren zoals we dat gewend waren te doen. We zochten vooral naar zaken waarop we moesten letten. Immers, er zijn altijd mensen die zorg nodig hebben en die wilden we niet uit het oog verliezen.”

Jouw praktijk bedient Nieuwerbrug en Waarder. Heb je veel coronapatiënten gehad?
“Enkele tientallen, maar het aantal mensen dat daar erg ziek van is geworden, valt eigenlijk heel erg mee. De toename kwam vooral in de zomer, omdat er toen werd begonnen met testen. Wij zijn tijdens de eerste lockdown eigenlijk al vrij snel weer patiënten gaan ontvangen. Wij hebben in onze praktijk veel ruimte, dus dat kon ook. En bovendien, je kunt als huisarts niet zomaar een half jaar dicht gaan of alleen maar acute dingen doen. We hebben goed gekeken welke maatregelen we moesten nemen en konden daardoor snel weer open.”

Er wordt altijd gezegd dat de grootste veranderingen in tijden van crises gebeuren. Kun je zeggen dat corona jouw werk als huisarts heeft veranderd?
“Ja absoluut. Triageren werd ineens heel belangrijk en dat is het nog steeds. We moeten steeds afwegen of een patiënt misschien corona heeft. Daarnaast zijn spreekuren anders geworden. Ze vinden vaker telefonisch plaats en ook e-consulting [digitaal contact, red.] heeft een enorme vlucht genomen. Mensen sturen nu bijvoorbeeld via e-mail een foto van een huidaandoening. Dus zaken waarvoor je mensen eerst naar de praktijk liet komen, kun je nu ook op deze manier uitvoeren.

Echter, e-consulting is niet overal geschikt voor. Als iemand mij een vraag stelt, dan heb ik daar allerlei wedervragen op en dat gaat in een gesprek natuurlijk veel sneller dan via e-mail. In een een-op-eengesprek zie je ook hoe iemand non-verbale signalen afgeeft. Dit geldt eigenlijk ook voor telefonische consulten. Je ziet niet hoe iemand erbij zit en een telefonische inschatting maken, is dan gewoon lastig.”

Wat betekent dit voor jou als persoon?
“Ik ben niet iemand die graag de hele dag zit te typen, maar we zien al een aantal jaren dat er een verschuiving gaande is. Ik denk dat we in de toekomst meer via de telefoon doen en dat elektronica meer ingezet wordt, zoals e-mail en beeldbellen. Dat verandert natuurlijk mijn werk. Daarnaast krijgen we sinds een aantal jaren steeds meer praktijkondersteuning. Steeds meer werk wordt door anderen gedaan, dus je bent dan als huisarts meer aan het managen en je fungeert als vraagbaak. Dat vind ik persoonlijk heel leuk. Hier in onze praktijk werken we al een aantal jaren met elektronische hulpmiddelen en dat neemt nu dus een enorme vlucht. Maar direct contact met mensen blijft toch het leukste wat er is. Als ik alleen maar achter de computer zou zitten, zou dat voor mij een enorme verarming van mijn vak zijn.”

Zijn zorgvragen door COVID-19 complexer geworden?
“Vanuit de ziekenhuizen is er afgeschaald. Dat heeft ervoor gezorgd dat mensen meer thuis moeten worden verzorgd en begeleid. Vooral bij ouderen zien we dat sommigen dan tussen wal en schip terechtkomen, omdat hun mantelzorgers soms ook wegvallen, en dat kan leiden tot verwaarlozing. Mantelzorgers regelen vaak heel veel. Valt zo iemand weg, dan betekent dit voor de huisarts dat die ineens de complexe problematiek van die oudere moet gaan uitpluizen. Dus ja, die zorgvraag neemt zeker toe.

Ook de medische vraag zelf kan complex zijn. Het is niet altijd meteen duidelijk of een bepaalde klacht wel of niet coronagerelateerd is, omdat corona zich op allerlei manieren kan uiten. Soms blijkt dat onduidelijke klachten toch corona zijn. Daarnaast wordt in ziekenhuizen ook veel via de telefoon en e-consulting gedaan, wat niet altijd meteen tot duidelijkheid leidt. Patiënten gaan dan met hun zorgvraag toch weer naar de huisarts. Ook worden patiënten nu voor controles (bloeddruk) of klachten naar de huisarts doorverwezen.

De druk op de eerstelijnszorg wordt dus groter. Wij hebben die toegenomen druk tot nu toe gelukkig wel kunnen opvangen. In een Amsterdams ziekenhuis worden nu proeven gedaan om coronapatiënten eerder uit het ziekenhuis te ontslaan. In overleg met de huisartsen krijgen patiënten zuurstof en een zuurstofsaturatiemeter mee naar huis en is er dagelijks contact met de huisartsenpraktijk. Hierdoor kan de opnameduur in het ziekenhuis worden verkort, maar dit legt natuurlijk weer extra druk op de eerstelijnszorg. Als dit landelijk beleid wordt, moeten we als praktijk kijken hoe we dat gaan organiseren.”

En dan hebben we het nog niet eens gehad over de personeelstekorten!
“We hebben in Nederland al langer een tekort aan huisartsen en doktersassistenten. Door corona valt er landelijk gezien nu veel personeel uit. Wij hebben dat in onze praktijk gelukkig nog niet meegemaakt. Maar als er iemand in je praktijk uitvalt door corona, dan heb je als huisarts een groot probleem dat niet eenvoudig oplosbaar is. Dat is de afgelopen maanden ook heel erg mijn zorg geweest. Je hebt continu de onzekerheid of je volgende week nog wel een draaiende praktijk hebt. Als blijkt dat in jouw organisatie een medewerker positief is, dan moet je in quarantaine, maar de praktijk kan helemaal niet dicht… Wij hebben het geluk dat we hier een heel ruime praktijk hebben waarin we gemakkelijk de 1,5 meter afstand aan kunnen houden. Maar 60 procent van de Nederlandse huisartsenpraktijken heeft al problemen gehad met hun personele bezetting als gevolg van corona.”

Behalve de vele praktische en organisatorische aspecten van een pandemie heb je natuurlijk ook te maken met de psychische kant: de boodschap die je soms moet overbrengen of de zorgen over verdere besmetting. Hoe was dat voor jou?
“Het is onze taak om mensen daarin te begeleiden en in contact te blijven. Wat voor ons wel zwaar was en nog steeds is, is het risico om zelf besmet te raken. Niemand wil met Covid besmet raken. Dat maakt het soms best wel lastig, vooral als je op een huisartsenpost werkt. Alle huisartsen werken in principe elke maand een aantal dagdelen op een huisartsenpost. Je hebt daar vooral met acute zorg te maken (dus veel meer dan in de huisartsenpraktijk), want daar komen de heel zieke Covid-patiënten. Relatief gezien ben je daar dus veel vaker in contact met een positieve Covid-patiënt, met alle risico’s van dien. Dat is dus heel anders werken.”

Laten we ook even vooruit kijken. Is er al iets bekend over het vaccinatieproces en worden jullie als huisartsen daarbij betrokken?
“Alle huisartsen worden momenteel gepolst door de LHV met de vraag of wij dat zien zitten en hoe wij daarover denken. Persoonlijk denk ik dat wij prima in staat zijn om een vaccinatieprogramma uit te voeren, zeker als het gefaseerd gaat. Wij kennen de risicogroepen (in tegenstelling tot de GGD) en hebben alle informatie over onze patiënten. Maar, het moet natuurlijk wel goed en veilig georganiseerd worden en het kan een langdurig proces worden. Een en ander is ook afhankelijk van de vaccins die we zullen krijgen. Sommige vaccins moeten twee keer gegeven worden en/of bij 70 graden onder nul worden bewaard, dus dat vergt de noodzakelijke planning, logistiek en faciliteiten. Mogelijk moeten we dat met meerdere praktijken en in samenwerking met de gemeente gaan organiseren. Dit gaat de uitdaging voor 2021 worden!”

Tekst: Ans van Heck