‘Mijn vader heeft er een akelig beeld aan overgehouden’

NIEUWERBRUG/BODEGRAVEN - Een paar weken geleden wijdde deze krant een artikel aan de twee stoomlocomotieven die de Nieuwerbrugse werkgroep Republiek aan den Rijn op het spoor was gekomen. De locomotieven deden eind dertiger jaren van de vorige eeuw dienst bij de zandwinning van de Put van Broekhoven. Bodegraver Nico de Wit herkende zijn vader op een van de foto’s, die door een bedrijfsongeval een zware last met zich mee torste. “Hij vond het verschrikkelijk.”

In de periode 1936-1939 boden honderden mannen uit Bodegraven en omgeving zich aan bij N.V. aannemingsbedrijf J.P. Broekhoven. Zij gingen aan de slag als arbeider om in totaal twee miljoen kuub zand te winnen voor de aanleg van rijksweg 12, destijds de eerste snelweg van Nederland. De zandwinning liet een put achter, de Put van Broekhoven. Een van de mannen die hier zijn boterham verdiende was Bodegraver Roel de Wit (1919-2002). Hij woonde ‘om de hoek’, op Zuidzijde 72. Zoon Nico (1950) herkende hem direct op een van de foto’s. “Dat is mijn vader, helemaal links bovenaan op de locomotief. Mijn vader was stoker. Na de lagere school ging hij gelijk werken. Voordat hij stoker werd, had hij al voor drie verschillende boeren gewerkt,” herinnert Nico zich.

De Nieuwerbrugse werkgroep Republiek aan den Rijn beschikt over een deel van de toenmalige salarisadministratie van het aannemingsbedrijf J.P. Broekhoven. Daarop prijkt de naam, het salaris en de functie van Nico’s vader. Die gooide in 1937 gedurende 161 dagen kolen op het vuur van de locomotief. Dat leverde hem als achttienjarige 1,97 gulden op. Per dag! Ook in 1938 en 1939 stoomde Roel de Wit met de locomotief en volgeladen wagons heen en weer tussen de zandwinplek en de rijksweg.

Verschrikkelijk
Ook op die noodlottige dinsdag 8 maart 1938 pookte Roel het vuurtje in de locomotief nog eens flink op. Het was zijn locomotief die de 53-jarige Jan Kasius uit Driebruggen aanreed, met een fatale afloop. De machinist van dienst had niet in de gaten dat Kasius zich op het spoor bevond. “Volgens mijn vader was die man onverwachts het spoor overgestoken. Hij heeft daar een akelig beeld aan overgehouden. Hij vond het verschrikkelijk. Het is een hele nare periode voor hem geweest,” weet Nico. Nazorg of slachtofferhulp waren in die tijd net zo ver weg als de eerste mens op de maan. De dag na de aanrijding moest iedereen weer ‘gewoon’ aan de slag. Nico denkt dat zijn vader nooit contact heeft gehad met de nabestaanden en ook niet dat hij de uitvaart van Kasius op de begraafplaats van Waarder heeft bijgewoond. “Daar heb ik hem in ieder geval nooit over gehoord.”

Zwemmen in eigen put
Na de klus aan de Put van Broekhoven volgde ‘andere arbeid’. Het Duitse leger zette de stoker in 1940 op transport naar Duitsland voor een verplichte tewerkstelling. Daar wist Roel te ontsnappen en hij vluchtte terug naar Nederland. Omdat de Duitsers jacht op hem maakten, dook de Bodegraver noodgedwongen onder in Kamerik.

Nog steeds als Nico de Put van Broekhoven passeert roept dat herinneringen op aan zijn vader. “Het geeft nog steeds een heel speciaal gevoel. Mijn vader ging hier regelmatig zwemmen, in zijn eigen put,” lacht Nico. “Mijn moeder vond dat maar gewaagd en was bang dat hij kramp zou krijgen als hij in het midden van de put was. Wij woonden toen op de Zuidzijde. Mijn broer en ik gingen soms mee, maar dan mochten we niet verder dan anderhalve meter uit de kant staan van mijn vader.”

Oproep
Dan toch nog even terug naar de stoomlocomotieven die nu staan opgesteld in museum Stoomtrein Katwijk-Leiden, maar destijds heen en weer tuften tussen de put en rijksweg 12. Nico: “Ik wil een oproep doen aan alle Nieuwerbruggers om ervoor te zorgen dat er een stoomlocomotief in Nieuwerbrug komt te staan die iedereen kan komen bekijken. Net als met die oude kanonnen.”

Tekst: Ad van den Herik

Beeld: Ad van den Herik, stichting Historische Kring Bodegraven, Werkgroep Republiek aan den Rijn