Najaarsmarktfeesten ter stimulatie van de kaasmarkt

Het is dit jaar 70 jaar geleden dat de eerste najaarsmarkt in Bodegraven werd gehouden. De feestelijke markt werd in het leven geroepen om de wekelijkse kaasmarkt, die door crisisjaren en oorlogsjaren wat in het slop was geraakt, een opkikker te geven. Met een heuse Kaaskoningin lukte het inderdaad om de landelijke pers naar het dorp te krijgen. Helaas werd ook toen niet meer de enorme aanvoer bereikt van de topjaren.

De kaasbereiding op de boerderijen vond in onze streken al plaats in de tijd van de Romeinen. Oud-plaatsgenoot P.C. Beunder heeft in onze omgeving een kaasvaatje opgegraven uit deze periode. Omdat het land nog erg nat was, werd de kaas toen alleen voor eigen gebruik gemaakt - een grote productie was niet haalbaar. Pas na de ontginning van het landschap door het graven van sloten in de twaalfde en dertiende eeuw werd er meer veeteelt mogelijk. Er kwam een grotere melkproductie en men ging kaas maken om te verkopen. 

Ontstaan van de kaasmarkt

Tot in de achttiende eeuw werd de kaas door handelaren bij de boer zelf opgekocht. De boer moest dan op zijn geld wachten tot de handelaar de kaas doorverkocht had aan de groothandel. Er waren wel af en toe kaasmarkten in Gouda waar een boer zelf de prijs voor zijn product kon bepalen, maar deze waren tot in de negentiende eeuw maar vier maal in een jaar. Trouwens, door de slechte wegen was het met de toenmalige blokwagens een tijdrovende bezigheid om de kaas zelf naar de markt in Gouda te brengen. 

Rond 1850 telde Bodegraven drie kaashandelaren, later nam dat iets meer toe. Een grote kaashandel uit die tijd was de firma Van Dam en Okkerse. Zij bezaten grote pakhuizen, een eigen stoomboot en veel personeel.

Door een betere bemaling van de polders rondom Bodegraven in 1870 werd de kwaliteit van de graslanden beter. Aangezien ook de bemesting beter werd, nam de melkproductie toe. Ook groeiden de steden in de omgeving en werden zij door de komst van trein en tram beter bereikbaar. Het kleine groepje kaashandelaren kon ten slotte niet meer voldoen aan de vraag naar zuivelproducten.

Oprichting kaasmarkt

Na de grote brand van Bodegraven in 1870, waarbij het grootste deel van het dorp in de as werd gelegd, kwam er nieuwe energie vrij voor andere zaken. Men bedacht dat Bodegraven rijp was voor een eigen kaasmarkt! De zes handelaren die het dorp in 1881 rijk was, werden door grote handelaren vaak benadeeld en zij voelden sterk voor ‘vrije handel’. De jonge kaashandelaar Hendrik Goebel was een groot voorstander en polste diverse personen om zijn initiatief te steunen. Uiteindelijk werd zijn idee overgenomen door de Hollandse Maatschappij van Landbouw, waar zowel boeren als handelaren in vertegenwoordigd waren. In een openbare zitting van de gemeenteraad op 13 december 1881 werd het voorstel met algemene stemmen aangenomen. Er werd besloten om een wekelijkse kaas- en botermarkt te starten op dinsdagmorgen. 

De eerste kaasmarkt werd gehouden op 21 maart 1882 en werd met grote spanning gevolgd. Er werden die eerste keer zeven partijen kaas aangevoerd door de boeren, samen 1465 kilo, die allen door de Bodegraafse handelaren werden opgekocht. De kaasmarkt werd een groot succes. In de topjaren kwamen de brikken met kaas uit alle delen van het land en stonden er zevenhonderd brikken met kaas op de Bodegraafse markt. De crisisjaren en de oorlogstijd deden de markt geen goed. Ook gingen er in de loop der jaren minder boeren kaas maken. In 2002 werd de markt opgeheven. De Najaarsmarktfeesten bleven echter wel bestaan en zijn een jaarlijkse traditie gebleven.