Ooggetuigen vertellen over de bevrijding

Na 5 zware jaren breekt dan eindelijk op 5 mei de bevrijding aan. In Bodegraven, waar de laatste maanden een waar schrikbewind heerste van Duitse troepen en Nederlandse nazi’s, duurde het tot 7 mei voor zij zich hadden overgegeven.

In dagboeken vertelt Jan Griffioen over de bevrijding: ‘Maandagavond 7 mei was er een samenkomst voor alle inwoners op de Oude Markt in Bodegraven, duizenden en nog eens duizenden waren hier aanwezig. Iedereen was blij. Er werd verteld dat de Duitsers officieel hadden gecapituleerd. Het zogenaamde militair gezag berustte bij de BS (Binnenlandse Strijdkrachten, red.) en de geallieerde troepen zouden spoedig komen. Na deze mededelingen werd het Wilhelmus gezongen, heel ontroerend. Iedereen had tranen in de ogen. Dit moment heb ik mijn leven lang niet vergeten. De mensen omhelsden elkaar en men huilde van ontroering. De volgende dagen werd er overal op straat feestgevierd. Er was plotseling muziek en er werd gedanst.’

De Vries vertelt over de gebeurtenissen op 9 mei: ‘Ik was net bij het Beursgebouw toen er tot mijn verbazing een Canadese jeep verscheen met daarin één officier. Tot mijn grote verwondering liet die ene Canadees de hele SS-afdeling van Bodegraven naar het Beursgebouw komen. Toen begroette hij de Duitsers met opgeheven hand en ’Heil Hitler’. Hij gaf aan de Duitsers het bevel om al hun wapens in te leveren. Daarna verscheen er een lange rij autobussen en werd de hele vervloekte bende weggevoerd.’ 

Griffioen voegt daaraan toe: ‘Ook op donderdag trokken er nog veel Canadezen door ons dorp. Ook bleven er enige honderden in Bodegraven. Bovendien kregen wij Zweeds wittebrood en kwamen er producten die wij jaren niet hadden geproefd.’

De eerste weken na de bevrijding

Natuurlijk had alles en iedereen heel wat tijd nodig om weer in het ritme van voor de oorlog terug te komen. Gas en elektriciteit lieten nog maanden op zich wachten en de voedselvoorziening kwam heel langzaam op gang. De laatste maand voor de bevrijding waren vele Bodegravers uit hun huizen gezet, die zij na de bevrijding sterk vervuild en soms leeggeroofd weer aantroffen. Zo ook de drogisterij van Maarten Scheer, die helemaal leeggehaald was, en het huis van Karssen, redacteur van illegale krant ‘De Kroniek’. 

Op 9 mei stond in ‘De Kroniek’ de mededeling dat voor het schoonmaken van deze huizen werksters beschikbaar waren. Men moest zich daarvoor vervoegen bij de wacht van de BS bij de Phoenix. In dit pand waren de vrouwen opgeborgen die ‘bevriend’ waren geweest met de Duitsers - het is dus wel duidelijk wie de huizen schoon moesten maken. Ook kwamen die eerste weken de eerste gevangenen uit de concentratiekampen terug. Velen waren in gespannen afwachting van geliefden van wie ze jaren niets gehoord hadden. 

Dank

Ook drong al snel de vreselijke waarheid door over de vernietigingskampen en over de moord op de Joden. Karssen schreef: ‘Wij moesten ook voor deze medeburgers zorg dragen. Velen hebben dat in de oorlog gelukkig goed begrepen en hun leven gewaagd om Joden te huisvesten. Wij konden dat niet allemaal doen, maar het merendeel van ons zal moeten erkennen dat zij niets hebben gedaan om hun naaste te redden uit de handen van de beulen.’

De bewoners die dat wel gedaan hadden, werden in een van de eerste kranten na de bevrijding per advertentie bedankt door de Joodse familie Jonas, die door onder te duiken de oorlog overleefd had. Ook de mensen van de spoorwegen, die na de spoorwegstaking lang moesten onderduiken, bedankten per advertentie voor alle hulp en steun, evenals de familie Stapper uit Bodegraven, wiens huis gebombardeerd was in 1944.

Oude ritme

Militair gezag was de instantie die in die eerste weken alles regelde, van vergunningen om te vergaderen, een vergunning om te mogen reizen en het opsluiten van de gevangenen tot het verbieden van de verkoop van onroerend goed. De Politieke Opsporingsdienst hield zich bezig met het opsporen en berechten van de NSB’ers, collaborateurs en zwarthandelaars. Nadat alle gevangenen uit Bodegraven naar kampen in de omgeving waren gebracht, vertrokken ook de laatste Canadezen uit het dorp. 

Men was in die eerste tijd vooral bezig om weer in het oude ritme te komen. Begin juni begon aarzelend het gewone leven weer wat op gang te komen. Sommige scholen openden hun deuren weer, De tijd voor een uitbundig bevrijdingsfeest was er nog niet, dat kwam later.