Kinderen filosoferen over grote thema’s

BODEGRAVEN - Op de Willibrordschool worden de leerlingen voor het tweede jaar op rij uitgedaagd na te denken over actuele thema’s onder begeleiding van Bodegraafse kinderfilosoof Dirk de Leeuw. In de week van de kinderfilosofie (13 tot en met 21 april) volgen de plusklassen (Verrekijker) alweer de zesde filosofieles in een serie van zeven over democratie. En dat is niet zomaar een les, deze les werd bedacht door de kinderregering die werd gevormd na de verkiezingen van afgelopen week. 

door Lisanne van Uunen

De 68-jarige Dirk de Leeuw heeft zich sinds zijn pensionering verdiept in filosofie. Hij pakte de studie op uit zijn persoonlijke behoefte om filosofie, en specifiek filosofieboeken, beter te begrijpen en ontwikkelde gaandeweg een voorliefde voor kinderfilosofie. Na afronding van zijn opleiding ging hij het gesprek aan met Wil, directrice van de Willibrordschool in Bodegraven, de school waar zijn kleinkinderen ook leerlingen zijn. De school had wel behoefte om de leerlingen te onderwijzen in ‘goed burgerschap’ en zag kansen in de filosofielessen van Dirk. Daarom heeft hij lesmodules ontwikkelt voor onder- tot bovenbouw in de meest uiteenlopende thema’s. Voor de plusklasleerlingen is het programma het meest uitgebreid. Zij behandelen nu het thema democratie.

Verkiezingen in de klas

“Dit thema is niet te theoretisch ingeleid, want kinderfilosofie gaat juist uit van de kracht van de kennis en meningen van kinderen zelf. Hoe meer kaders ik daaraan geef, hoe meer ik hun mening beïnvloedt en dat is nu juist niet bedoeling. Ik wil de leerlingen zelf laten nadenken. En als ik ergens achter ben gekomen is het dat kinderen veel meer weten over grotemensenthema’s dan we verwachten,” vertelt Dirk. 

In de thematische lessen over democratie ontwikkelen de kinderen een eigen democratie. De eerste vier lessen hebben ze partijen gevormd. Ze hebben nagedacht over welke thema’s voor hen van belang zijn en daar een programma bij geschreven. In les vijf waren de verkiezingen. Een lessenaar werd omgebouwd tot stemhokje en daar konden de leerlingen, juffen Judith en Heidi, meester Dirk én de aanwezigen ouders hun stem met rood potlood uitbrengen. De stemformulieren gingen vervolgens in een grote stemdoos. En er stond nogal wat op het spel; de winnaars van de verkiezingen bepalen de invulling van les 6 en, als de regering na deze les nog mag aanblijven, ook les 7.

Een stem voor jezelf of voor de partij?

Net voor de stemmen uitgebracht werden, was er voor de drie partijen van de middenbouw nog gelegenheid om een slotpleidooi te houden waarin de belangrijkste partijprogramma’s herhaald werden. Daarna kon het stemmen beginnen. “De kinderen hebben vooraf afgesproken dat je ook op jezelf mag stemmen, maar hebben ook nagedacht over de tactische voordelen van het stemmen op één persoon in je partij,” ligt Dirk toe. 

Uit de daadwerkelijke stemmen bleek al snel dat niet iedereen op zichzelf had gestemd. De twee dames die samen de partij ‘Milieu Vriendelijke Meiden’ (MVM) vormden, verdubbelden bijvoorbeeld het aantal stemmen.

Grote thema’s om over na te denken

Uit naam van de partij van deze dames is al af te leiden dat de gevormde partijen zich niet druk maken over de traktaties in de klas, maar over veel grotere thema’s. “Ik heb in de afgelopen 2 jaar al veel grote thema’s zien passeren. Voorbeelden zijn flirten en het legaliseren van wapenbezit. Ik blijf me verwonderen hoe de gedachten over dit soort onderwerpen al gevormd worden. Het is waardevol om de kinderen zich af te laten vragen waarom ze iets vinden. In de democratiemodule zag ik hoe die verdieping ertoe leidde dat meningen werden bijgesteld en leden overstapten van de ene naar de andere partij. Het is mooi om te zien dat de kinderen zich ook vrij voelen om hun mening bij te stellen als ze een onderwerp meer doordacht hebben of andere argumenten hebben gehoord.”

Een regering vormen

Nadat alle stemmen uitgebracht waren, werden de stembiljetten erbij gepakt en de stemmen geteld en, op initiatief van de kinderen, nog een keer herteld. De drie leerlingen uit de onderbouw met de meeste stemmen waren Tim, Fenne en Joey. De partij met de meeste stemmen was ‘Heal the World’. De drie winnaars vormen nu samen een regering en zij waren er veel sneller uit dan de ‘echte’ formatie. Zij besloten dat les 6 gaat bestaan uit beweegspelletjes op het schoolplein. Als dat een succes is, gaan ze in les 7 naar de Zustertuin. 

Je mening mag er zijn

Filosoferen met kinderen is volgens Dirk het krachtigst als je je als volwassene onthoudt van een oordeel. “Elk kind is uniek en mag zijn of haar mening hebben, ik heb daar geen oordeel over. Maar ik probeer wel vragen te stellen om de mening te verdiepen. Ik laat dus niet merken wat ik zelf vind, maar probeer ze uit te dagen om zelf na te denken over de argumenten die ze belangrijk vinden om hun mening te onderbouwen.”

Het lesprogramma van het volgend schooljaar is al in ontwikkeling. “Ik laat me graag nog verder verwonderen en inspireren door de unieke gedachten van kinderen, bij de Willibrord, de Miland en wellicht in de toekomst ook bij andere scholen.”