Je bent lid van een gemeenschap dus je moet ook wat terug doen

DRIEBRUGGEN - Jan van Esschoten is al ruim 25 jaar voorzitter van begrafenisvereniging De Laatste Eer. Deze vereniging werd op 18 maart 1957 door een aantal vrijwilligers uit Nieuwerbrug, Driebruggen en Waarder opgericht. Het doel van een begrafenisvereniging in die tijd was het volledig verzorgen van begrafenissen. De activiteiten van de vereniging zijn in de loop der tijd verschoven. De vereniging telt momenteel nog zo’n kleine 600 leden. We spraken met Jan over de voormalige én huidige activiteiten van de vereniging.

door Ans van Heck

Het begrip ‘burenplicht’ (noaberschap), zoals deze vooral bekend is in het oosten van Nederland, ligt ten grondslag aan plaatselijke uitvaartverenigingen. Mensen in dorpen en gehuchten waren vroeger veel meer op elkaar aangewezen dan nu. De zorg na een overlijden werd met elkaar gedeeld en door het oprichten van uitvaartverenigingen konden ook minder bedeelde dorpsbewoners een waardig afscheid krijgen. Wanneer iemand overleed werd de overledene door familie en vrienden naar zijn of haar laatste rustplaats gebracht. Dit was bijna altijd een stuk grond naast of rond de kerk. In die tijd was de schoolmeester vaak ook de koster én degene die het graf gereedmaakte. Vanaf de jaren ’40 en ’50 bleek het steeds moeilijker te worden om beide taken te combineren. Dit was de reden waarom in veel gemeenten begrafenisverenigingen ontstonden. 

Jan: “In het begin werkte onze vereniging met vaste vrijwilligers, waaronder ook zo’n 6 tot 8 dragers die een kleine vergoeding kregen. Zij droegen de kist van het huis van de overledene naar de kerk, en van de kerk naar het graf. Dit alles onder leiding van de uitvaartleider, ook een vrijwilliger. Iedereen kende elkaar want de dorpen waren klein. De kisten werden uiteraard gemaakt door de plaatselijke aannemer. Degene die daadwerkelijk de kist maakte, hielp vaak ook mee met het zgn. ‘kisten’, dus het verzorgen van de overledene en deze daarna in de kist leggen. Je trok dan je overall uit en een net pak aan om mee te helpen. Ik heb dat zelf ook een aantal keren gedaan.”

Dragers
Sindsdien is er veel veranderd. De uitvaartwereld is enorm gegroeid. De vereniging kreeg steeds meer moeite om voldoende vrijwilligers te vinden. Ook werd het steeds lastiger om mensen van gelijke lengte te vinden om de kist op de schouder te dragen. Daarnaast namen de kosten ook toe. De vereniging zorgde altijd voor de zwarte pakken van de dragers maar de ‘mode’ werd steeds meer grijs. Die kosten waren voor de vereniging niet langer te dragen. Jan: “Een jaar of vier geleden zijn we gestopt met dragers. We hebben toen besloten om mensen in te huren, bijvoorbeeld studenten of vrijwilligers van verenigingen in Oudewater of Woerden. Echter, de laatste tijd zien we weer de trend dat families hun kinderen of kleinkinderen vragen de overledene naar hun laatste rustplaats te dragen. Eigenlijk weer zoals het vroeger gebeurde; dat komt dus weer terug. Dat vind ik wel heel mooi!”

Vrijwillig aangewezen
Jan werd 25 jaar geleden door aannemer Jongerius (destijds voorzitter) vrijwillig aangewezen als zijn opvolger vanwege zijn goede contacten binnen de gemeente. Dat kwam goed van pas toen bleek dat er veranderingen op komst waren ten aanzien van bejaardenhuis Kerverland in Waarder. Het mortuarium in Kerverland zou immers komen te vervallen en er werd gesuggereerd dat de leden voortaan naar Woerden of Gouda zouden moeten gaan. Jan: “Ik ben met de wethouder gaan praten en we zijn toen overeengekomen dat er een aparte ruimte zou komen in de aula van de begraafplaats in Waarder. Deze ruimte doet nu dienst als opbaarkamer, en ernaast hebben we een klein keukentje gerealiseerd. De gemeente heeft de kosten van die verbouwing voor haar rekening genomen en de vereniging heeft de bescheiden inrichting bekostigd. Families die thuis geen ruimte hebben om hun overledene op te baren, krijgen de sleutel en kunnen deze ruimtes dus gebruiken als een soort verlenging van hun eigen huis. Daarnaast zijn wij bij de begraafplaats ook een beetje de ‘oren en ogen’ van de gemeente. Als wij zien dat er ergens onderhoud of aandacht voor nodig is dan geven we dat door.”

Herindeling
Een aantal jaren geleden heeft de vereniging samen met de gemeente voor een herindeling van de begraafplaats gezorgd omdat er niet meer genoeg ruimte was. In overleg zijn een aantal graven ‘geschud’ die niet meer werden onderhouden. Het schudden van een graf houdt in dat de beenderen van de stoffelijke overschotten in een dieper of ander graf worden herbegraven. Ook zijn er ter nagedachtenis aan die overledenen naambordjes geplaatst.

Ook als er bij de gemeente onderhandeld moet worden over de kosten van de graven, neemt de vereniging die taak voor haar rekening. Jan: “Een aantal jaren geleden werden de kosten van een graf in de gemeente Bodegraven-Reeuwijk een flink stuk duurder. We krijgen daar regelmatig vragen over van onze leden, omdat ze twijfelen over de vraag of ze niet beter voor een crematie kunnen kiezen. Wij hebben samen met Wim Baelde uit Bodegraven met de gemeente overlegd en het is ons gelukt de prijs naar beneden teruggeschroefd te krijgen. Het is overdreven om te zeggen dat we er druk mee zijn, maar we proberen te doen wat goed en nodig is.”

Lokale tradities
Op de vraag waarom hij al zo lang vrijwilligerswerk bij een begrafenisvereniging doet, antwoordt Jan: “Je bent lid van een gemeenschap dus je moet ook wat terug doen voor die gemeenschap.” Ook zijn geloof en achtergrond spelen een rol. Jans moeder overleed op 36-jarige leeftijd toen hij amper 10 jaar oud was. Tijdens haar ziekbed zei zij vaak dat een mens niet alleen op de wereld is en dat je elkaar moet helpen. Daarnaast verandert er zo veel in de wereld dat hij het ook mooi vindt om dingen levend te houden, vooral lokale tradities, en daar zet hij zich graag voor in.

De Laatste Eer vergadert 2x per jaar en heeft behoefte aan 2 extra leden in het bestuur. De zeven huidige leden zijn allemaal mannen dus vooral vrouwen worden uitgenodigd te reageren. Heeft u interesse? Stuur dan een e-mail naar jvanesschoten@gmail.com.