Ganzenhoeden anno 2018

Bodegraven-Reeuwijk - Ooit werden ze gehoed om hun vlees en eieren. Jurgen Baan hoedt ze als traditioneel volksvermaak op fairs en andere evenementen. Ook bij het Alphense Archeon kun je Jurgen met zijn koppel ganzen tegenkomen.

Waggelend en gakkend loopt een koppel ganzen voor Jurgen uit. De ganzen houden hem vanuit hun ooghoeken in de gaten. Jurgen loopt met een soort herdersstaf. Als Jurgen deze naar links laat wijzen, loopt het koppeltje netjes naar rechts. Krijgen ze de staf rechts in hun vizier dan lopen ze netjes naar links. Als Jurgen een paar maal kort achter elkaar op de grond tikt staat het
koppel abrupt stil.

Wonend aan de plassen had Jurgen als kind al iets met eendjes en uiteraard eendenkuikens. Buren in de straat hadden ganzen en daar had hij er twee van gekocht. Dat was het begin van zijn passie, het hoeden van ganzen. Jurgen: "Ik ben vier dagen per week bij Kinderboerderij De Goudse Hofsteden werkzaam. Daar waren ook ganzen en met twee van hen ben ik gaan wandelen. Dat vonden
de kinderen erg leuk. Zo ben ik van lieverlee door de straten van die wijk
gaan lopen. Dat viel op. Zo kwam een foto van mij bij de pagina zomerfoto's van het AD. Daar kreeg ik zulke leuke reacties op. Dat was ongeveer in 2003. Daarna ben ik het langzaam gaan opbouwen. Met ze over­steken bijvoorbeeld. Je komt allerlei mensen, honden en verkeer tegen. En daar leerde ik ze mee omgaan. Na drie weken vakantie van mij waren ze alles weer kwijt."

"Het jaar daarop ben ik met een grote groep begonnen. Twaalf stuks van ongeveer vier weken oud. Als baby's zijn ze dan. Dus ze kunnen nog niet lang lopen, de straat is wat ruw en zo liep ik met ze over gras, waar ik ze moest
afleren om te pas en te onpas te gaan grazen. Al doende heb ik ze (en zij mij!) opgevoed. Ze blijven
gans en dat wil ik graag respecteren. Ik wist ook niet wie mannetjes of vrouwtjes waren. Is er één mannetje dan gaat het goed, maar met meerdere in het koppel was dat geen succes. Ze waren geen familie van elkaar, dus konden er eieren worden gelegd. Inmiddels verkoop ik de mannetjes en heb ik één mannetje als ik met het koppel ga lopen. Het mannetje houd mij het meest in de gaten. Maar de wijfjes bepalen."

Internationaal

"Op dat moment wist ik niet waar het uiteindelijk
naartoe zou leiden. Nu gaan ze mee naar verschillende fairs en weekmarkten. We worden zelfs uitgenodigd in Duitsland en België. Daar lopen we vaak op kerstmarkten. Op die evenementen is het altijd druk en de ganzen trekken dan veel bekijks. Er mag natuurlijk niets gebeuren. Ze lopen los en het blijven
dieren. Zo houden ze niet echt van honden. Zij zien die eerder dan ik. Ik kan aan ze zien wanneer ze er één gespied hebben. Dan worden ze onrustig en kruipen bij elkaar. Als de hond toch te dichtbij komt, gaan ze blazen. Voor die tijd zorg ik dat de hond en het baasje begrijpen dat de ganzen niet van spelen met honden houden."

Pubers

Bij de eerste groep (die van te veel mannetjes in de koppel) werd de pikorde onderling bepaald. Mannetjes proberen je steeds weer uit. Ook bleken ze zo'n drie maanden in de pubertijd te zitten. Alsof ik ze niets aangeleerd had! Ze hebben ongeveer een jaar training gehad van drie uur per dag voordat ik ze meeneem. Aan elke kleine verandering moeten ze wennen. Ze vertrouwen volledig op mij. Aan mijn reactie zien ze of iets goed is ja of nee. Voor de ganzen ben ik de hoogste in rang. Heel natuurlijk. Ik bepaal wat we gaan doen. En als ik stil sta, gaan ze in alle rust hun veren poetsen. Ze leren van elkaar (de
jongere van de oudere) en van hun omgeving."

Even een eitje leggen

Van nature gaat een gans graag zwemmen. Als er gevaar is, vluchten ze het water in. "Dus ben ik met ze aan het water gaan zitten. Ze mochten er wel van drinken maar niet zwemmen. Want als er ineens iets spannends zou gebeuren, vluchten ze het water in. Sta ik daar mijn act op te voeren zonder ganzen. Rond drie uur moet er altijd wel één een ei leggen. Ganzen leggen om de dag een ei (van februari tot juni). Ik herken het aan het gedrag. De gans wordt onrustig en maakt een bepaald geluid. Eigenlijk wil ze weg van het koppel (even in alle rust je eitje leggen) maar ze weet niet waarheen. Dan loop ik naar mijn auto en springt ze erin, legt het ei en we gaan weer verder. De meeste eieren verkoop ik. Voor consumptie en het beschilderen ervan. Als je allergisch voor kippeneieren bent, kun je soms wel
ganzeneieren verdragen."

Huwelijksvoltrekking

"We worden voor van alles gevraagd. Zo hebben we eens een reclamefilmpje voor dekbedden gemaakt. En we worden regelmatig bij huwelijksvoltrekkingen gevraagd. Dan brengen ze de ringen. Komen er twee al waggelend en gakkend met een lint om hun nek waar de ring dan aanhangt. En als het goed is, brengen ze de ring op de juiste plek."

Kraamvisite

"Uiteraard hecht ik mij aan mijn ganzen. Elk heeft zo zijn eigen karakter. Er was er één constant weg uit het weiland waar ik ze houd. Tot ik haar met kuikens aan zag komen zwemmen. Ze had kennelijk een gaatje gevonden waaruit ze weg kon glippen om haar eieren te leggen. Normaal gesproken als de gansjes uit het ei komen, willen alle ganzen daar bij zijn. Liever gaan ze dan niet mee met mij. Ze verwelkomen die jongen echt en zorgen er ook met elkaar voor."

Niet aaien

"Ze eten uit mijn hand en zijn dol op maïs. Dat heb ik altijd in mijn zak zitten wanneer we naar evenementen gaan. Dan mogen de kinderen die dat durven
ze voeren. Maar aaien mogen ze niet. Een gans heeft vet op haar veren, zodat ze niet nat wordt als ze zwemt of als het regent. Dat vet aai je eraf. Dat
kunnen ze er wel weer oppoetsen, maar daar hebben we tijdens de act niet echt tijd voor. Als het dan zou regenen, worden ze nat. Uiteraard doe ik alles zo gans-vriendelijk mogelijk. Als ze niet graag met mij meewillen, kan ik mijn act wel vergeten."

Tekst en beeld: Marlien van Leeuwen