'Bevrijdingsdag staat nog helder op mijn netvlies'

BODEGRAVEN - Joop Govaars was pas 8 jaar oud, toen hij bevrijd werd. Overal was muziek, er werd gedanst, en er waren straat- en buurtfeesten en slingers op alle huizen. Die beelden verdwijnen nooit uit zijn geheugen. Nu deelt hij zijn herinneringen aan de oorlog en de bevrijding.

Joop Govaars woont nu in Bodegraven, maar vroeger, tijdens de oorlog, woonde hij met zijn familie in het noordelijk deel van Haarlem, niet ver van Velsen en IJmuiden. "De bevrijding was een ongekend volksfeest. Na vijf jaar bezetting, oorlogsgeweld, angst en onderdrukking was de bevolking vrij en losgeslagen." De dag dat Govaars hoorde van de bevrijding in het zuiden van Nederland, ging hij ervan uit dat het voor het hele land gold. "Er was immers geen communicatie in de vorm van kranten, radio of telefoon." Achteraf bleek dat in september 1944 alleen nog de bevrijding was geweest van Maastricht, Eindhoven, den Bosch en de omgeving van Arnhem.

"Met die bevrijding waren wij er nog niet, want toen begon de hongerwinter. Onze strijd tegen de ellende van kou en honger." IJmuiden was onderdeel van een belangrijke scheepvaartverbinding met Amsterdam via het Noordzeekanaal. Daarom was er bevolen dat alle bewoners tot en met Haarlem-Noord hun huizen moesten verlaten en elders een inkwartieradres moesten zoeken. "Met volgeladen handkarren en kinderwagens nam eenieder tijdens deze evacuatie zijn meest noodzakelijke spullen mee naar het nieuwe, tijdelijke adres. Ik vergezelde mijn vader in deze bonte stoet, die veel meer leek op een gezamenlijke uitvaart." De familie Govaars had uiteindelijk een onderdak gevonden bij een gezin dat hen wilde opnemen.

Na hier ingetrokken te zijn vond op 6 december 1944 een grote razzia plaats. Het was ijskoud, het vroor dat het kraakte en de straten waren volledig ondergesneeuwd. Govaars: "Er patrouilleerden overal Duitse soldaten. Ieder huis werd gecontroleerd op de aanwezigheid van mannen in alle leeftijden. Opgesloten in een kast achter een wand liep het voor mijn vader en mijn oudere broer gelukkig goed af. Ons huis hebben ze overgeslagen."

Mager resultaat

In het voorjaar van 1945 is de familie Govaars terug naar hun eigen woning gegaan. "We waren bang dat het gekraakt zou worden." Elektriciteit was niet aanwezig en daarnaast werd het voedselprobleem groter. "Er was niets of nauwelijks iets te eten. Ieder persoon kreeg een toewijzing van 400 gram brood per week. Voor de rest was het scharrelen geblazen en de boer opgaan. Mijn vader ging, met een persoonsbewijs op zak, regelmatig met zijn fiets op weg naar de kop van Noord-Holland om eten te kopen dan wel om te ruilen tegen kleding. Soms kwam hij pas na een aantal dagen terug." Het vaak magere resultaat bestond uit wat rode kooltjes, witte kooltjes, suikerbieten, soms wat aardappelen en een enkele keer een zakje met spliterwten. "Ik vond het altijd bijzonder hoe mijn moeder van deze spullen nog een redelijke maaltijd kon maken."

Na enige maanden van honger, angst, geen licht en een avondklok brak voor de familie Govaars en vele anderen op 5 mei de zon door. "Letterlijk en figuurlijk. Je weet niet wat je overkomt. Vrij zijn en in vrijheid leven. De bevolking snakte naar dit moment en ging, zoals ze nu zeggen, volledig uit haar dak."

Een onzichtbare vijand

Naast de herinneringen aan de oorlog houdt de huidige crisis Joop Govaars ook bezig. "Een nieuwe vijand, het coronavirus, houdt de wereld in haar greep. Ik moet vaak terugdenken aan de oorlogstijd (1949-1945). Ook toen was er een ramp," vertelt Govaars. "Toen was de vijand zichtbaar. De bezetter zorgde voor angst, geweld, dood en verderf. Nu is de vijand onzichtbaar, niet met onze zintuigen waar te nemen en blijft het aantal slachtoffers hopelijk beperkt tot overzienbare aantallen."

In de oorlog ging men de vijand te lijf met geallieerde legers. "Nu ontbreekt het aan een leger, een vaccin dat ons moet redden. Als dit vaccin er is en eenieder houdt zich aan de regels, dan wordt deze vijand verdrongen, net als toen. Dan is de tijd aangebroken om met alle macht te werken aan die andere, op ons afkomende sociaal-economische ramp. Maar ook die ramp gaan we overwinnen. Het leger staat paraat!"